حکم شیر دادن به برادر شوهر | آیا جایز است؟ (فقه شیعه)
شیر دادن زن به برادر شوهر خود، در صورتی که برادر شوهر طفل شیرخوار باشد و تمامی شرایط فقهی خاص و دقیق محرمیت رضاعی در آن رعایت شود، از نظر اسلام و فقه شیعه نه تنها منعی ندارد بلکه می تواند منجر به ایجاد رابطه محرمیت دائمی شود. این محرمیت رضاعی که با تحقق ضوابط شرعی ایجاد می گردد، آثار و احکام خاص خود را در پی خواهد داشت که شناخت و درک صحیح آن ها برای هر مکلفی ضروری است.
در آموزه های اسلامی، حفظ حریم محرمیت و نامحرمیت از اصول اساسی است که نقش مهمی در ساختار خانواده و جامعه ایفا می کند. محرمیت، عاملی برای آرامش روانی و استحکام روابط خانوادگی است و از منظر فقهی، اسباب متعددی برای تحقق آن ذکر شده است. سه سبب اصلی محرمیت شامل نسب (خویشاوندی خونی)، سبب (ازدواج) و رضاع (شیرخوارگی) هستند. در میان این اسباب، محرمیت رضاعی از پیچیدگی ها و جزئیات فقهی خاصی برخوردار است که عدم آگاهی کافی از آن می تواند منجر به اشتباهات و مشکلات شرعی و اجتماعی شود.
یکی از موضوعاتی که ممکن است در شرایط خاص، ابهامات شرعی برای افراد ایجاد کند، مسئله شیر دادن زن به برادر شوهرش است. این وضعیت، که اغلب در نبود مادر کودک یا ناتوانی او از شیردهی و در مواقعی که یک مادر مهربان قصد کمک به نوزادی از خانواده همسرش را دارد پیش می آید، نیاز به تبیین دقیق فقهی دارد. این مقاله با هدف ارائه راهنمایی جامع و شفاف، تمامی ابعاد فقهی این موضوع را از منظر فقه شیعه بررسی می کند تا مخاطبان بتوانند با آگاهی کامل، تصمیم گیری شرعی صحیحی داشته باشند و از تبعات ناخواسته آن جلوگیری کنند.
مبانی و کلیات محرمیت رضاعی در فقه شیعه
محرمیت رضاعی، یکی از راه هایی است که شریعت اسلام برای ایجاد رابطه خویشاوندی و محرمیت بین افراد، وضع کرده است. این نوع محرمیت، با وجود شباهت های زیاد به محرمیت نسبی، دارای جزئیات و شرایط ویژه ای است که شناخت آن ها برای درک حکم شیر دادن به برادر شوهر و سایر موارد مشابه، از اهمیت بالایی برخوردار است.
تعریف محرمیت رضاعی
از نظر لغوی، رضاع به معنای شیر خوردن است. در اصطلاح فقهی، محرمیت رضاعی به معنای خویشاوندی است که بر اثر شیر خوردن نوزاد از پستان زنی غیر از مادر نسبی خود، با رعایت شرایط خاص شرعی، میان آن ها و برخی دیگر از افراد ایجاد می شود. به این ترتیب، کسانی که به واسطه شیر خوردن با یکدیگر محرم می شوند، محارم رضاعی نامیده می شوند و ازدواج بین آن ها حرام ابدی خواهد بود.
این نوع محرمیت، همانند محرمیت نسبی (خونی) و سببی (ازدواج)، مانع از ازدواج می شود و بسیاری از احکام مربوط به محارم نسبی، از جمله جواز نگاه و عدم لزوم رعایت حجاب کامل، درباره محارم رضاعی نیز جاری است. فلسفه و حکمت تشریع محرمیت رضاعی این است که شیر مادر، نه تنها غذای جسمانی کودک است بلکه در شکل گیری جسم و جان او نیز تأثیرگذار است. به همین دلیل، اسلام برای زنی که با شیر خود به رشد و نمو کودکی کمک می کند، جایگاه مادر را قائل شده و رابطه خویشاوندی خاصی را میان آنان برقرار می سازد، گویی آن کودک فرزند نسبی اوست. این تشبیه به خویشاوندی خونی، باعث ایجاد انس و الفت بیشتر در خانواده شده و حریم های اخلاقی و شرعی را تقویت می کند.
شرایط اساسی تحقق محرمیت رضاعی
تحقق محرمیت رضاعی در فقه شیعه، مستلزم رعایت دقیق و کامل چندین شرط است. عدم وجود حتی یکی از این شرایط، مانع از ایجاد محرمیت می شود. این شرایط که مورد اتفاق نظر اکثر فقهای شیعه هستند، عبارتند از:
- سن شیرخوار: یکی از مهم ترین شرایط، مربوط به سن شیرخوار است. فقه شیعه به صراحت بیان می کند که شیر خوردن تنها در صورتی موجب محرمیت می شود که کودک کمتر از دو سال قمری داشته باشد. روایات متعددی از ائمه اطهار (ع) این شرط را تأیید کرده اند. شیر خوردن پس از اتمام دو سالگی، هرچند به هر میزان و با هر کیفیتی باشد، تأثیری در محرمیت ندارد. این حد سنی، غالباً بر اساس دوران طبیعی شیرخوارگی است و پس از آن، کودک وارد مرحله تغذیه با غذاهای جامد می شود و شیر نقش اصلی خود را از دست می دهد.
- مقدار شیر: برای آنکه شیر خوردن موجب محرمیت شود، باید به مقدار معینی باشد. در فقه شیعه، دو ملاک اصلی برای این مقدار ذکر شده است:
- پانزده مرتبه کامل شیرخوردن: کودک باید پانزده مرتبه شیر را به طور کامل و سیرکننده از پستان زن شیرده بنوشد، به طوری که در هر مرتبه، پستان را رها کرده و دوباره بگیرد یا این که بین دو مرتبه، خود کودک به میل خود از پستان جدا شود.
- یک شبانه روز کامل شیرخوردن: کودک به مدت یک شبانه روز کامل، از شیر آن زن تغذیه کند و در این مدت، غذای دیگری (چه شیر زن دیگر و چه غذای جامد مؤثر) نخورد.
- روییدن گوشت و محکم شدن استخوان: ملاک دیگر، که برخی فقها آن را مکمل یا جایگزین دو مورد قبل می دانند، این است که شیر به میزانی به بدن کودک برسد که گوشت و استخوان او از آن شیر روییده و محکم شده باشد. این ملاک، غالباً در مواردی مطرح می شود که تعیین تعداد دفعات یا یک شبانه روز دشوار است.
- توالی و عدم اختلاط: شیر خوردن باید متوالی و بدون اختلاط با شیر زن دیگر یا غذای جامد تأثیرگذار باشد. اگر در اثنای پانزده مرتبه شیرخوردن یا یک شبانه روز کامل، کودک از شیر زن دیگری تغذیه کند یا غذای جامدی بخورد که در رشد او تأثیر داشته باشد، محرمیت محقق نمی شود. البته غذای اندکی که تأثیر چندانی در رشد کودک ندارد، یا آب، ضرری به توالی نمی رساند.
- شیر از بارداری شرعی: شیری که موجب محرمیت می شود، باید از بارداری شرعی و حلال زن شیردهنده باشد. یعنی آن زن باید از طریق ازدواج صحیح و حلال باردار شده باشد و صاحب شیری که نطفه او موجب بارداری شده است، همان مردی باشد که در پیوند زناشویی با او قرار دارد.
- مکیدن از پستان: در فقه شیعه، مکیدن مستقیم شیر از پستان زن به عنوان شرط اساسی تحقق محرمیت مطرح شده است. بنابراین، شیر خوردن از شیر دوشیده شده (چه با شیشه، چه از بانک شیر و چه به هر روش دیگری)، به هیچ وجه موجب محرمیت نمی شود. این شرط، تفاوت مهمی با دیدگاه برخی فقهای اهل سنت در این زمینه دارد.
- نوع شیر: شیری که موجب محرمیت می شود، باید شیر زن زنده باشد، هرچند که آن زن، مادر طبیعی کودک نباشد. این شیر می تواند از زنی باشد که همزمان به فرزند خود نیز شیر می دهد یا زنی که فرزندش فوت کرده و همچنان شیر دارد.
بر اساس فقه شیعه، شیر خوردن تنها در صورتی موجب محرمیت می شود که کودک کمتر از دو سال قمری داشته باشد و شیر به مقدار پانزده مرتبه کامل یا یک شبانه روز از پستان زن مکیده شود، به طوری که از بارداری شرعی باشد و در اثنای آن، شیر یا غذای تأثیرگذار دیگری به کودک نرسد.
حکم شرعی شیر دادن به برادر شوهر و آثار محرمیت
پس از آشنایی با مبانی و شرایط محرمیت رضاعی، اکنون به بررسی خاص حکم شیر دادن زن به برادر شوهر و آثار فقهی آن می پردازیم. این بخش به تفصیل، چگونگی ایجاد محرمیت و تبعات آن را تبیین می کند.
جواز شرعی شیردهی
آیا شیر دادن زن به برادر شوهر (در صورتی که برادر شوهر طفل شیرخوار باشد و تمامی شرایط محرمیت رضاعی فراهم باشد) از نظر شرعی جایز است؟ پاسخ صریح و قاطع فقه شیعه این است که بله، از نظر شرعی این کار منعی ندارد و جایز است. هیچ حکم حرمتی برای شیر دادن به یک نوزاد نامحرم که شرایط محرمیت رضاعی را دارد، وجود ندارد.
با این حال، برخی از مراجع تقلید، انجام این کار را به صورت احتیاط مستحب در صورت امکان ترک آن می دانند. علت این احتیاط مستحب، می تواند به دلایل مختلفی باشد، از جمله:
- جلوگیری از اشتباه در تشخیص شرایط: شرایط تحقق محرمیت رضاعی بسیار دقیق و حساس هستند. کوچک ترین غفلت در رعایت تعداد دفعات شیردهی، سن کودک، یا توالی آن، می تواند منجر به عدم تحقق محرمیت شده و مشکلات شرعی در آینده ایجاد کند. احتیاطاً، برای دوری از چنین خطاهایی، توصیه به ترک آن در صورت امکان می شود.
- پیشگیری از اختلاط نسب در آینده: اگرچه محرمیت رضاعی آثار نسبی ندارد، اما در صورت عدم آگاهی کامل افراد از این محرمیت، ممکن است در آینده ابهاماتی در روابط خانوادگی یا حتی ازدواج ها پیش آید. احتیاط در این زمینه، به حفظ وضوح نسب و روابط کمک می کند.
- ملاحظات اجتماعی و عاطفی: گاهی اوقات، ایجاد چنین روابطی ممکن است ملاحظات عاطفی یا اجتماعی خاصی را در خانواده ایجاد کند. البته این ملاحظات، دلیلی بر حرمت شرعی نیست، بلکه توصیه ای اخلاقی و اجتماعی است.
بنابراین، اگر نیازی به شیر دادن به برادر شوهر شیرخوار باشد (مثلاً در صورت فوت مادر کودک یا عدم توانایی او در شیردهی) و امکان دیگری برای تغذیه کودک وجود نداشته باشد، این کار با رعایت کامل شرایط، کاملاً مجاز است و محرمیت رضاعی را ایجاد می کند.
روابط محرمیت ایجاد شده در اثر رضاع
در صورتی که تمامی شرایط محرمیت رضاعی به طور کامل و دقیق رعایت شود و زن به برادر شوهر خود شیر دهد، روابط محرمیت پیچیده ای ایجاد می شود که شناخت آن برای تمامی افراد درگیر ضروری است:
- زن شیرده (مُرْضِعَة): این زن، نسبت به برادر شوهر شیرخوار، مادر رضاعی محسوب می شود. از این پس، برادر شوهر حکم فرزند او را خواهد داشت و تمامی احکام مربوط به مادر و فرزند، از جمله حرمت ازدواج، بین آن دو جاری خواهد شد.
- برادر شوهر شیرخوار (مُرْتَضِع): او نسبت به زن شیرده، فرزند رضاعی خواهد بود. تمامی احکام مربوط به فرزند نسبی، از جمله حرمت ازدواج با مادر رضاعی، بر او مترتب می شود.
- شوهر زن شیرده (فَحْل یا صاحب لَبَن): شوهر زنی که شیر داده، نسبت به برادر شوهر شیرخوار، پدر رضاعی محسوب می شود. همانطور که فرزند نسبی زن، فرزند شوهر اوست، فرزند رضاعی زن نیز فرزند رضاعی شوهر او خواهد بود.
- فرزندان نسبی زن و شوهر: فرزندان نسبی (خونی) زن شیرده و شوهرش، نسبت به برادر شوهر شیرخوار، برادران و خواهران رضاعی محسوب می شوند. به این ترتیب، ازدواج برادر شوهر (فرزند رضاعی) با فرزندان نسبی زن و شوهر او (برادران و خواهران رضاعی خود) حرام خواهد بود.
- سایر اقارب:
- اقارب زن شیرده: مادر زن شیرده، مادربزرگ رضاعی و پدر زن شیرده، پدربزرگ رضاعی برادر شوهر می شوند. خواهران زن شیرده، خاله های رضاعی و عمه های زن شیرده، عمه های رضاعی برادر شوهر می شوند. عموها و دایی های زن شیرده، به ترتیب عمو و دایی رضاعی برادر شوهر خواهند بود.
- اقارب شوهر زن شیرده: مادر شوهر (مادر نسبی برادر شوهر)، مادربزرگ نسبی برادر شوهر است و مادر رضاعی محسوب نمی شود. پدر شوهر، پدربزرگ رضاعی برادر شوهر می شود. خواهران شوهر، خاله های رضاعی و عمه های شوهر، عمه های رضاعی برادر شوهر می شوند. برادران شوهر، عموهای رضاعی و دایی های شوهر، دایی های رضاعی برادر شوهر خواهند بود.
- نکته مهم: این محرمیت فقط از طرف زن شیرده و شوهرش به کودک شیرخوار سرایت می کند و خویشاوندان برادر شوهر شیرخوار، بر زن شیرده و شوهرش محرم نمی شوند. به عبارت دیگر، محرمیت یک طرفه است و به سمت کودک می رود.
تبعات و آثار عملی محرمیت رضاعی
پس از تحقق محرمیت رضاعی با شیر دادن زن به برادر شوهر، آثار و احکام شرعی مهمی مترتب می شود که در زندگی روزمره باید به آن ها توجه داشت:
- حرمت ازدواج: اصلی ترین و مهم ترین اثر محرمیت رضاعی، حرمت دائمی ازدواج است. برادر شوهر (که اکنون فرزند رضاعی زن است) نمی تواند با زن شیرده (مادر رضاعی خود)، یا با دختران نسبی و رضاعی او (خواهران رضاعی خود) ازدواج کند. این حکم به صورت حرمت ابدی است.
- جواز نگاه و تماس: با ایجاد محرمیت، احکام مربوط به نگاه و تماس فیزیکی بین محارم جاری می شود. برادر شوهر می تواند به زن شیرده (مادر رضاعی خود) و فرزندان نسبی او (خواهران رضاعی خود) بدون رعایت حجاب کامل نگاه کند و تماس فیزیکی داشته باشد. البته این جواز، به معنای عدم رعایت حدود شرعی نیست؛ نگاه کردن به بدن محارم با قصد لذت یا ریبه (ترس از افتادن در گناه) همچنان حرام است.
- جواز خلوت کردن: به دلیل محرمیت، خلوت کردن برادر شوهر (فرزند رضاعی) با زن شیرده (مادر رضاعی) یا سایر محارم رضاعی، بدون حضور شخص سوم و بدون نگرانی از افتادن در گناه، اشکالی ندارد.
- عدم تأثیر در ارث: یکی از تفاوت های عمده محرمیت رضاعی با محرمیت نسبی، عدم تأثیر آن در ارث است. محارم رضاعی از یکدیگر ارث نمی برند. به عنوان مثال، برادر شوهر (فرزند رضاعی) از زن شیرده (مادر رضاعی) ارث نمی برد و بالعکس. ارث فقط بر اساس نسب و سبب برقرار است.
تبیین ابهامات و دیدگاه های فقهی مرتبط
در خصوص محرمیت رضاعی، برخی ابهامات و دیدگاه های متفاوت وجود دارد که برای درک کامل موضوع، بررسی آن ها ضروری است. در این بخش به مهم ترین این ابهامات می پردازیم.
رضاع کبیر (شیر دادن به بزرگسال)
یکی از موضوعات مهم و گاهی حساس در بحث رضاع، مسئله رضاع کبیر است. رضاع کبیر به معنای شیر خوردن فردی است که سن شیرخوارگی (کمتر از دو سال قمری) را پشت سر گذاشته و به سن بلوغ یا بزرگسالی رسیده است، از پستان زن نامحرم.
دیدگاه قاطع فقه شیعه: فقه شیعه به طور صریح و قاطع اعلام می کند که رضاع کبیر به هیچ وجه موجب محرمیت نمی شود و تأثیری در ایجاد رابطه خویشاوندی ندارد. در تمامی مکاتب فقهی شیعه، شرط سن شیرخوار (کمتر از دو سال قمری) برای تحقق محرمیت رضاعی، یک شرط اساسی و غیرقابل چشم پوشی است. علاوه بر این، فقهای شیعه، شیر دادن به بزرگسال را عملی حرام و از گناهان کبیره می دانند که باید به شدت از آن پرهیز شود. این عمل، علاوه بر عدم ایجاد محرمیت، عوارض اخلاقی و اجتماعی ناپسندی نیز در پی دارد.
اشاره ای مختصر به دیدگاه اهل سنت: لازم به ذکر است که برخی فقهای اهل سنت، با استناد به روایتی از عایشه، قائل به جواز رضاع کبیر و ایجاد محرمیت از طریق آن شده اند. با این حال، حتی در میان اهل سنت نیز در این زمینه اختلاف نظر وجود دارد و بسیاری از فقهای بزرگ آن ها، مانند امام مالک، ابوحنیفه و شافعی، با این دیدگاه مخالف بوده و رضاع کبیر را موجب محرمیت نمی دانند. این تفاوت در دیدگاه ها، اهمیت شناخت دقیق مبانی فقهی هر مذهب را برای مکلفین روشن می سازد و تأکید می کند که مکلفین شیعه باید بر اساس فتوای مراجع تقلید خود عمل کنند.
شیر دوشیده شده و بانک شیر
پیشرفت های علم پزشکی و نیازهای خاص نوزادان بیمار و نارس، منجر به ایجاد بانک های شیر مادر شده است. در این مراکز، شیر مادران جمع آوری، ذخیره و برای تغذیه نوزادان نیازمند توزیع می شود. این وضعیت، سوالاتی را در مورد امکان ایجاد محرمیت از طریق شیرهای بانک شیر یا شیر دوشیده شده از پستان زن و تغذیه کودک با شیشه یا سایر وسایل، مطرح می کند.
نظر فقه شیعه: همانطور که قبلاً ذکر شد، یکی از شروط اصلی و حیاتی برای تحقق محرمیت رضاعی در فقه شیعه، مکیدن مستقیم شیر از پستان زن است. بر این اساس، فقهای شیعه متفق القول هستند که شیر خوردن از شیر دوشیده شده، چه با شیشه و چه از طریق بانک شیر، موجب محرمیت نمی شود. زیرا شرط مصّ یا مکیدن از پستان در این حالت محقق نمی گردد. بنابراین، اگر کودکی از شیر دوشیده شده زن نامحرم تغذیه کند، حتی اگر تمام شرایط دیگر (مانند سن کودک و مقدار شیر) رعایت شود، محرمیت رضاعی حاصل نخواهد شد و آن زن، مادر رضاعی او محسوب نمی شود.
تفاوت های کلیدی محرمیت نسبی و رضاعی
محرمیت رضاعی در بسیاری از احکام، مانند محرمیت نسبی است، اما تفاوت های ظریفی نیز بین این دو نوع محرمیت وجود دارد که شناخت آن ها حائز اهمیت است:
- شباهت ها:
- حرمت ازدواج: همانند محارم نسبی، ازدواج با محارم رضاعی به طور دائم حرام است.
- جواز نگاه و تماس: احکام مربوط به نگاه و تماس فیزیکی با محارم، در هر دو نوع محرمیت یکسان است (با رعایت حدود شرعی).
- جواز خلوت کردن: خلوت کردن با محارم رضاعی نیز مانند محارم نسبی جایز است.
- تفاوت ها:
- ارث: مهم ترین تفاوت، عدم تأثیر محرمیت رضاعی در ارث است. محارم نسبی از یکدیگر ارث می برند، اما محارم رضاعی خیر.
- ولایت: ولایت (سرپرستی) شرعی بر کودک، تنها بر اساس نسب (پدر و پدربزرگ نسبی) یا سبب (همسر) است و محرمیت رضاعی، ولایتی برای مادر یا پدر رضاعی ایجاد نمی کند.
- نفقه: وجوب نفقه (تأمین هزینه های زندگی) بین محارم رضاعی وجود ندارد، در حالی که بین محارم نسبی نزدیک (مانند پدر و فرزند) واجب است.
- قصاص و دیه: احکام قصاص و دیه، همانند ارث و ولایت، فقط بر اساس نسب و سبب برقرار می شوند و محرمیت رضاعی در آن ها تأثیری ندارد.
ضرورت آگاه سازی کودک
در مواردی که محرمیت رضاعی ایجاد شده است (مثلاً برادر شوهر کودک، فرزند رضاعی زن می شود)، این سوال مطرح می شود که آیا باید کودک را از این محرمیت آگاه کرد؟
از نظر فقهی، آگاه سازی کودک از این امر واجب نیست، اما از نظر اخلاقی، تربیتی و برای پیشگیری از مشکلات احتمالی در آینده، توصیه می شود که در سن مناسب و به شیوه صحیح، این مسئله به کودک اطلاع داده شود. این کار به او کمک می کند تا روابط خود را درک کرده و از مسائل شرعی و اجتماعی ناخواسته در آینده جلوگیری شود. پنهان کردن دائمی حقیقت می تواند در بزرگسالی منجر به ابهامات و حتی بحران های هویتی یا عاطفی شود. زمان و نحوه اطلاع رسانی باید با مشورت متخصصین تربیتی و روانشناسی و با توجه به شرایط سنی و روحی کودک انتخاب شود.
فتاوای مراجع معظم تقلید پیرامون حکم شیر دادن به برادر شوهر
برای فهم دقیق تر حکم شرعی شیر دادن به برادر شوهر، لازم است به فتاوای مراجع معظم تقلید مراجعه کنیم. هرچند ممکن است جزئیات فتاوا اندکی متفاوت باشد، اما کلیت حکم در فقه شیعه، یکسان است.
نظر آیت الله العظمی سید علی سیستانی (مدظله العالی)
دفتر آیت الله سیستانی در پاسخ به استفتائاتی مشابه، بیان کرده اند که: هیچ منع شرعی برای شیر دادن و تغذیه شیر شما توسط طفل مذکور وجود ندارد، گرچه ارجحیت دارد از این کار در صورت امکان خودداری کنید، ولی مشکل شرعی ندارد. اگر امکان دیگری ندارید می توانید شیر دهید و طبق شرایط، آن طفل برای شما محرم شده و شما مادر رضاعی طفل محسوب می شوید.
این فتوا به روشنی نشان می دهد که اصل شیردهی به برادر شوهر (که طفل شیرخوار است) مجاز است، اما اگر راه های جایگزین مناسبی وجود داشته باشد، ترک آن ارجح (احتیاط مستحب) است. در صورت نیاز و رعایت شرایط، محرمیت رضاعی به طور کامل محقق می شود.
نظر آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی (مدظله العالی)
ایشان نیز مانند سایر فقها، بر ضرورت رعایت دقیق شرایط محرمیت رضاعی تأکید دارند. در فتاوای ایشان نیز ذکر شده است که اگر زنی به کودکی (اعم از برادر شوهر یا هر کودک دیگری) با شرایط کامل رضاعی شیر دهد، رابطه محرمیت ایجاد می شود و آن کودک فرزند رضاعی و زن شیرده مادر رضاعی او خواهد شد. ایشان نیز در موارد خاص، به احتیاط مستحب در پرهیز از شیر دادن به غیر فرزند اشاره دارند، اما در صورت نیاز و رعایت کامل شرایط، آن را مجاز و موجب محرمیت می دانند.
نظر آیت الله العظمی سید علی خامنه ای (مدظله العالی)
رهبر معظم انقلاب نیز در فتاوای خود، شرایط محرمیت رضاعی را مطابق با مشهور فقهای شیعه می دانند. ایشان نیز بر این باورند که اگر زن به برادر شوهر شیرخوار خود، با رعایت تمامی شرایط شانزده گانه (یا همان ۱۵ مرتبه و یک شبانه روز) شیر دهد، محرمیت رضاعی حاصل می شود. ایشان نیز مانند سایر مراجع، بر لزوم مکیدن مستقیم از پستان و رعایت سن شیرخوار (کمتر از دو سال) تأکید دارند و شیر دوشیده شده را موجب محرمیت نمی دانند. در مورد شیردهی به غیر فرزند، ایشان نیز مانند سایر فقها، در صورت ضرورت و رعایت شرایط، آن را مجاز دانسته و موجب محرمیت می دانند.
تأکید بر رجوع به مرجع تقلید: نکته بسیار مهم این است که هر مکلفی باید برای اطمینان و دقت بیشتر در مسائل شرعی، به رساله عملیه مرجع تقلید خود رجوع کرده و بر اساس فتوای ایشان عمل کند. فتاوای ذکر شده در اینجا، خلاصه ای از دیدگاه های کلی است و ممکن است در جزئیات، تفاوت هایی بین نظرات مراجع وجود داشته باشد که تنها از طریق رساله عملیه یا استفتای مستقیم قابل بررسی است.
نتیجه گیری و توصیه های پایانی
در پایان این بررسی جامع، می توان نتیجه گرفت که شیر دادن زن به برادر شوهر خود از نظر اسلام و فقه شیعه، در صورتی که برادر شوهر طفل شیرخوار باشد و تمامی شرایط دقیق و حساس محرمیت رضاعی رعایت شود، منعی ندارد و می تواند منجر به ایجاد رابطه محرمیت دائمی شود. این محرمیت، آثار فقهی مهمی از جمله حرمت ازدواج ابدی، جواز نگاه و تماس با رعایت حدود شرعی، و جواز خلوت کردن را در پی دارد، اما تأثیری در ارث، ولایت و نفقه نخواهد داشت.
اهمیت دقت در رعایت تمامی شرایط فقهی برای تحقق صحیح محرمیت رضاعی، امری غیرقابل اغماض است. کوچک ترین خطا در تشخیص سن شیرخوار، مقدار یا کیفیت شیردهی، یا توالی آن، می تواند مانع از تحقق محرمیت شده و مشکلات شرعی و اجتماعی جبران ناپذیری را در آینده ایجاد کند. همچنین، لازم به ذکر است که فقه شیعه، شیر دادن به بزرگسالان (رضاع کبیر) را نه تنها موجب محرمیت نمی داند بلکه عملی حرام و ممنوع تلقی می کند. شیرهای دوشیده شده و شیر بانک نیز به دلیل عدم مکیدن مستقیم از پستان، محرمیت آور نیستند.
در مواجهه با چنین مسائل حساسی، همواره توصیه می شود که احتیاط لازم به عمل آید و در موارد تردید و ابهام، حتماً با اهل فن، علمای دین یا دفاتر مراجع معظم تقلید مشورت شود. آگاهی کامل از احکام شرعی، راهگشای بسیاری از مسائل زندگی است و می تواند مسلمانان را در مسیر عمل به تکالیف الهی یاری رساند و آرامش خاطر را برایشان به ارمغان آورد.
