چگونه مهریه را به اجرا بگذاریم؟ (صفر تا صد مراحل قانونی)
مهریه رو چجوری بزاریم اجرا
مطالبه مهریه حق قانونی هر زنی است و می توان آن را از دو مسیر اصلی اداره ثبت اسناد و املاک یا دادگاه خانواده به اجرا گذاشت. انتخاب روش مناسب بستگی به شرایط پرونده، وجود اموال مشخص از همسر و سرعت مورد نظر شما دارد که این راهنما تمامی جوانب را برای تصمیم گیری آگاهانه شرح می دهد. آگاهی از مراحل قانونی، مدارک لازم، هزینه ها و پیامدهای احتمالی می تواند به شما در پیمودن این مسیر کمک شایانی کند. مهریه به عنوان یک دین بر عهده مرد، از لحظه عقد قابل مطالبه است و هیچ ارتباطی به طلاق ندارد، اگرچه غالباً در زمان بروز مشکلات خانوادگی و طلاق به اجرا گذاشته می شود. این راهنمای جامع تلاش می کند تا با زبانی ساده و دقیق، تمامی پیچیدگی های حقوقی را برای شما روشن سازد.
آشنایی با مهریه: انواع و شرایط مطالبه آن
مهریه، که ریشه ای شرعی و قانونی دارد، در فرهنگ ایرانی به عنوان یکی از حقوق مهم زن در عقد نکاح شناخته می شود. این حق، که با وقوع عقد ازدواج بر ذمه مرد قرار می گیرد، می تواند به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین شود و هر نوع آن شرایط خاص خود را برای مطالبه دارد.
انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه
مهریه از منظر شرایط پرداخت به دو دسته اصلی تقسیم می شود که در روند اجرا گذاشتن مهریه تفاوت های مهمی دارند:
مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه به این معناست که زن هر زمان که بخواهد، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از طلاق، می تواند آن را از همسر خود مطالبه کند. در این حالت، زن نیازی به اثبات تمکن مالی همسر ندارد و صرف مطالبه کافی است. دادگاه یا اداره ثبت، بدون توجه به وضعیت مالی مرد، او را ملزم به پرداخت مهریه می کند. اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار (عدم توانایی مالی) دهد و مهریه را به صورت اقساط پرداخت کند.
مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن منوط به توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت کند همسرش توانایی مالی پرداخت آن را دارد. اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زن است و این موضوع می تواند فرآیند مطالبه مهریه را پیچیده تر و طولانی تر کند. معمولاً در این موارد، زوجین باید لیستی از دارایی های مرد را به دادگاه ارائه دهند و دادگاه در مورد توانایی مالی او تصمیم گیری می کند.
شرایط قانونی برای به اجرا گذاشتن مهریه
برای اینکه زوجه بتواند مهریه خود را به اجرا بگذارد و مراحل قانونی مطالبه مهریه را طی کند، باید شرایط و الزامات حقوقی خاصی وجود داشته باشد. این شرایط تضمین کننده اعتبار و قانونی بودن مهریه است. شرایط درخواست مهریه توسط زوجه عبارتند از:
- مهریه باید ارزش مالی داشته باشد: چیزی که به عنوان مهریه تعیین می شود، باید دارای ارزش اقتصادی باشد و قابلیت نقل و انتقال و مبادله داشته باشد. برای مثال، یک شاخه گل که ارزش مالی ندارد، نمی تواند مهریه باشد، اما سکه طلا یا وجه نقد دارای ارزش مالی هستند.
- مهریه باید مشخص و میزان آن معین باشد: مهریه باید به طور دقیق و واضح مشخص شده باشد. ابهام در نوع یا میزان مهریه می تواند مانع از اجرای آن شود. مثلاً، هزار سکه بهار آزادی مهریه ای مشخص است، اما مقداری طلا مشخص نیست.
- عقد باید دائمی باشد: مهریه در عقد دائم به طور کامل به زن تعلق می گیرد. در عقد موقت (صیغه)، تنها در صورتی مهریه قابل مطالبه از طریق اجرای ثبت است که در سند رسمی قید شده باشد و در غیر این صورت، تنها از طریق دادگاه قابل پیگیری است. همچنین، اگر مهریه در عقد موقت مشخص نشده باشد، عقد باطل است.
- میزان مهریه در سند ازدواج به صورت رسمی ثبت شده باشد: برای مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، حتماً باید مهریه در سند ازدواج رسمی قید شده باشد. در غیر این صورت، تنها مسیر دادگاه خانواده باز خواهد بود.
- مهریه حال باشد: عبارت مهریه حال باشد از لحاظ حقوقی یعنی در سند ازدواج زوجین، زوج تعهد به پرداخت مهریه در زمان های آینده ننموده باشد. اگر مهریه به صورت مؤجل (مدت دار) تعیین شده باشد، زوجه تنها پس از سررسید مدت تعیین شده می تواند آن را مطالبه کند. با این شرایط، مهریه قابلیت به اجرا گذاشتن را خواهد داشت.
نکته مهم این است که در صورتی که عقد موقت باشد و زوجه تنها صیغه نامه عادی داشته باشد، دیگر نمی تواند برای مطالبه آن به اجرای ثبت مراجعه کند و صرفاً مهریه از طریق دادگاه قابل مطالبه خواهد بود.
در دوران عقد و پیش از وقوع رابطه زناشویی، در صورتی که طلاق صورت گیرد و زوجه باکره باشد، تنها نصف مهریه به او تعلق می گیرد. این موضوع یکی از شرایط خاصی است که در تعیین میزان مهریه قابل پرداخت تاثیرگذار است و باید مورد توجه قرار گیرد.
مدارک لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه
آماده سازی مدارک صحیح و کامل، نخستین و یکی از مهم ترین گام ها در فرآیند اجرا گذاشتن مهریه است. عدم تکمیل مدارک می تواند منجر به تأخیر یا حتی توقف روند مطالبه شود.
چک لیست مدارک ضروری
برای اینکه بتوانید مهریه خود را به صورت قانونی مطالبه کنید، جمع آوری مدارک زیر ضروری است:
- مدارک شناسایی زوجه: شامل اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه. این مدارک برای احراز هویت شما در تمام مراحل قانونی لازم است.
- سند ازدواج: اصل سند ازدواج یا رونوشت رسمی و معتبر آن. این سند مهم ترین مدرک شما برای اثبات حق مهریه است. اگر اصل سند ازدواج مفقود شده باشد یا زوج از ارائه آن خودداری کند، می توانید با مراجعه به دفترخانه محل وقوع عقد، درخواست صدور رونوشت برابر اصل سند ازدواج را بدهید. دفترخانه پس از بررسی و تأیید هویت شما، رونوشت معتبر را صادر خواهد کرد.
- ثبت نام در سامانه ثنا: (سامانه ثبت نام الکترونیکی قضایی) ثبت نام در این سامانه برای تمامی مراحل قضایی و ابلاغ اوراق مربوط به پرونده مهریه ضروری است. با ثبت نام در سامانه ثنا، تمامی ابلاغیه ها و اطلاعیه های مربوط به پرونده شما به صورت الکترونیکی به شما اطلاع داده می شود که این امر به تسریع روند و جلوگیری از از دست دادن فرصت ها کمک می کند.
مدارک تکمیلی جهت تسریع روند
در صورتی که مدارک زیر را در اختیار دارید، ارائه آن ها می تواند به سرعت بخشیدن و تسهیل فرآیند توقیف اموال و وصول مهریه کمک کند:
- مشخصات اموال زوج: اطلاعات دقیق از اموال منقول و غیرمنقول همسر شامل:
- سپرده های بانکی (شماره حساب، نام بانک).
- پلاک ثبتی املاک (آدرس دقیق، شماره پلاک).
- مشخصات خودرو (مدل، پلاک).
- سهام در بورس یا شرکت های مختلف.
- سهم الارث احتمالی زوج از وراث.
هر چه اطلاعات شما در این زمینه دقیق تر باشد، اداره ثبت یا دادگاه سریع تر می تواند نسبت به توقیف اموال اقدام کند.
- آدرس محل کار و اطلاعات شغلی زوج: این اطلاعات برای توقیف حقوق ثابت همسر، در صورتی که اموال دیگری برای توقیف یافت نشود، اهمیت دارد. توقیف حقوق معمولاً تا یک سوم از حقوق و مزایای دریاففتی مرد را شامل می شود و به زوجه پرداخت می گردد.
داشتن اطلاعات دقیق از دارایی های همسر، سرعت توقیف و وصول مهریه را به طور چشمگیری افزایش می دهد و از فرصت سوزی برای انتقال اموال توسط زوج جلوگیری می کند.
مراحل گام به گام به اجرا گذاشتن مهریه
به اجرا گذاشتن مهریه از دو مسیر اصلی، یعنی اداره اجرای ثبت و دادگاه خانواده، امکان پذیر است. هر یک از این مسیرها مراحل خاص خود را دارد که با آگاهی از آن ها می توانید بهترین راه را متناسب با شرایط خود انتخاب کنید.
مسیر اول: از طریق اداره اجرای ثبت (روش سریع تر و کم هزینه تر)
این روش معمولاً برای زنانی که اطلاعات کافی از اموال همسر خود دارند و می خواهند سریع تر به نتیجه برسند، توصیه می شود. هزینه اولیه این روش نیز به نسبت دادگاه کمتر است.
- گام اول: مراجعه به دفترخانه ثبت عقد: ابتدا زوجه باید با در دست داشتن مدارک شناسایی (شناسنامه و کارت ملی) و اصل سند ازدواج یا رونوشت معتبر آن، به همان دفترخانه ازدواجی که عقد در آنجا ثبت شده است، مراجعه کند. در این مرحله، زوجه درخواست صدور «اجرائیه» مهریه را مطرح می کند. این اجراییه سندی است که به اداره ثبت اجازه می دهد تا برای وصول مهریه اقدام کند.
- گام دوم: مراجعه به اداره اجرای ثبت: پس از دریافت اجراییه از دفترخانه، زوجه باید به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک محل اقامت زوج یا محل وقوع عقد مراجعه و اجراییه را ارائه دهد. در این مرحله، پرونده اجرایی تشکیل می شود و به شما شماره بایگانی تعلق می گیرد.
- گام سوم: شناسایی و استعلام اموال زوج: در این مرحله، زوجه می تواند اطلاعات دقیق خود را از اموال همسر (شامل حساب های بانکی، پلاک خودرو، پلاک ثبتی املاک، سهام در بورس، سهم الارث و حقوق ثابت) به اداره ثبت ارائه دهد. اداره ثبت بر اساس این اطلاعات یا به درخواست زوجه، اقدام به استعلام از مراجع مربوطه (مانند بانک مرکزی، راهنمایی و رانندگی، اداره ثبت اسناد و املاک، سازمان بورس و …) برای شناسایی دارایی های زوج می کند. هرچه اطلاعات شما دقیق تر باشد، روند استعلام و شناسایی سریع تر پیش می رود.
- گام چهارم: ابلاغ اجراییه به زوج: پس از تشکیل پرونده و شناسایی اموال (در صورت وجود)، اجراییه مهریه به زوج ابلاغ می شود. زوج از تاریخ ابلاغ، ۱۰ روز مهلت دارد تا نسبت به پرداخت مهریه یا معرفی اموالی معادل آن اقدام کند. ابلاغ از طریق سامانه ثنا انجام می شود، بنابراین ثبت نام زوجه و زوج در این سامانه ضروری است.
- گام پنجم: توقیف اموال و درخواست ممنوع الخروجی: اگر زوج در مهلت ۱۰ روزه مهریه را پرداخت نکند یا مالی معرفی نکند، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال شناسایی شده را از اداره ثبت بخواهد. همچنین، در این مرحله امکان درخواست ممنوع الخروجی زوج نیز وجود دارد که می تواند اهرم فشاری برای پرداخت مهریه باشد.
- گام ششم: کارشناسی و مزایده اموال: پس از توقیف اموال، این اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی می شوند. سپس از طریق مزایده به فروش می رسند و مبلغ مهریه از محل فروش این اموال به زوجه پرداخت می شود.
نکته حیاتی: اگر پس از طی مراحل فوق در اداره ثبت، هیچ مالی از زوج برای توقیف یافت نشود، اداره ثبت گواهی عدم یافتن اموال را به زوجه ارائه می دهد. با در دست داشتن این گواهی، زوجه می تواند برای مطالبه مهریه به دادگاه خانواده مراجعه کند.
بخش نامه جدید قوه قضائیه (اولویت دادگاه و ثبت): بر اساس بخشنامه اخیر قوه قضائیه، زوجه دیگر الزامی به مراجعه ابتدایی به اداره ثبت برای مطالبه مهریه ندارد و می تواند به انتخاب خود، چه از طریق اداره ثبت و چه از طریق دادگاه خانواده، اقدام به مطالبه مهریه کند. این تغییر مهم باعث شده تا زوجه از ابتدا حق انتخاب داشته باشد و بتواند مسیری را برگزیند که به نظر او کارآمدتر است.
مسیر دوم: از طریق دادگاه خانواده (در صورت عدم موفقیت ثبت یا انتخاب اولیه)
این روش برای زمانی مناسب است که زن اطلاعات دقیقی از اموال همسر ندارد، یا مهریه او در سند رسمی ثبت نشده (مانند عقد موقت با صیغه نامه عادی)، یا در روش ثبت به نتیجه نرسیده است.
- گام اول: اخذ گواهی یا دادخواست مستقیم: اگر زوجه قبلاً از طریق اداره ثبت اقدام کرده و به دلیل عدم وجود اموال گواهی مربوطه را دریافت کرده باشد، با آن گواهی به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می کند. در غیر این صورت، می تواند مستقیماً و بدون مراجعه قبلی به ثبت، دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده تقدیم کند.
- گام دوم: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: زوجه باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را ثبت کند. در این دادخواست باید میزان مهریه، نوع آن (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و تمامی اطلاعات مربوط به زوج و زوجه قید شود.
- گام سوم: درخواست تأمین خواسته: یکی از مهم ترین اقدامات در این مرحله، ثبت همزمان درخواست «تأمین خواسته» است. با صدور قرار تأمین خواسته، دادگاه پیش از صدور حکم نهایی، دستور به توقیف فوری اموال زوج را صادر می کند. این امر به زن کمک می کند تا از انتقال احتمالی اموال توسط همسرش جلوگیری کند و اطمینان حاصل کند که دارایی برای پرداخت مهریه وجود دارد. برای درخواست تأمین خواسته، لازم نیست که مهریه عندالمطالبه باشد. حتی در مهریه عندالاستطاعه نیز اگر زن بتواند اموالی از مرد معرفی کند، می تواند درخواست تامین خواسته دهد.
- گام چهارم: تشکیل جلسات رسیدگی: پس از ثبت دادخواست، جلسات رسیدگی در دادگاه خانواده تشکیل می شود. در این جلسات، زوجه باید ادعای خود مبنی بر مطالبه مهریه را اثبات کند. در صورت لزوم، شهود یا مدارک دیگری نیز می تواند ارائه شود. دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، حکم مقتضی را صادر می کند.
- گام پنجم: صدور حکم و مرحله اجرای احکام:
- اجرای حکم (در صورت وجود اموال): اگر دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر کند و اموالی از زوج شناسایی شده باشد، حکم از طریق واحد اجرای احکام دادگستری به اجرا گذاشته می شود و مهریه از محل این اموال وصول می گردد.
- اعسار و تقسیط مهریه: در صورتی که زوج توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند درخواست «اعسار از پرداخت مهریه» را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه پس از بررسی شرایط مالی زوج و در نظر گرفتن وضعیت معیشتی او، در مورد تقسیط مهریه تصمیم گیری می کند. در صورت پذیرش اعسار، مهریه به صورت اقساط (معمولاً یک پیش قسط و سپس اقساط ماهیانه) به زوجه پرداخت خواهد شد.
نکته مهم: در مرحله اجرای احکام، باید به موضوع «مستثنیات دین» توجه کرد. مستثنیات دین شامل اموالی است که بر اساس قانون، حتی بابت بدهی مهریه نیز قابل توقیف نیستند. این اموال شامل مسکن مورد نیاز زوج و خانواده اش، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار، و برخی دیگر از دارایی های ضروری است.
پیامدها و نکات مهم اجرای مهریه
اجرا گذاشتن مهریه، هرچند حق قانونی زوجه است، اما می تواند پیامدهای مختلفی برای هر دو طرف داشته باشد. آگاهی از این پیامدها و چالش ها به مدیریت بهتر فرآیند کمک می کند.
پیامدهای اجرای مهریه برای زوج
مطالبه مهریه توسط زوجه می تواند تبعات حقوقی و مالی جدی برای مرد به همراه داشته باشد:
- حکم جلب (توضیح سقف ۱۱۰ سکه و شرایط آن): بر اساس قوانین جدید، حکم جلب تنها برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی صادر می شود. به این معنا که اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد و زوج توانایی پرداخت آن را نداشته باشد، برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، حکم جلب صادر نخواهد شد و زن باید از طریق توقیف اموال نسبت به وصول آن اقدام کند. در صورت عدم پرداخت یا عدم معرفی اموال کافی برای ۱۱۰ سکه اول، امکان صدور حکم جلب وجود دارد.
- توقیف اموال: مهم ترین پیامد برای زوج، توقیف دارایی های اوست. این توقیف می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اموال منقول و غیرمنقول: خودرو، ملک، سهام، اوراق بهادار و…
- حساب های بانکی: تمامی سپرده های بانکی زوج تا سقف مبلغ مهریه قابل توقیف است.
- حقوق ثابت: در صورت شاغل بودن زوج، بخشی از حقوق ماهیانه او (معمولاً یک سوم یا یک چهارم، بسته به داشتن یا نداشتن همسر و فرزند) توقیف و به زوجه پرداخت می شود.
- سهم الارث: در صورت فوت والدین یا بستگان زوج و تعلق سهم الارث به او، این سهم نیز قابل توقیف است.
- ممنوع الخروجی: به درخواست زوجه، دادگاه یا اداره ثبت می تواند حکم ممنوع الخروجی زوج را صادر کند. این اقدام مانع از خروج زوج از کشور می شود تا زمانی که تکلیف مهریه مشخص گردد یا تضمین های لازم ارائه شود.
- پیامدهای اعتباری و شغلی: توقیف اموال و حساب های بانکی می تواند بر اعتبار مالی و بانکی زوج تأثیر منفی بگذارد. همچنین، در برخی مشاغل حساس، داشتن پرونده های حقوقی و مالی می تواند بر وضعیت شغلی فرد نیز اثرگذار باشد.
چالش ها و ملاحظات برای زوجه
زنان نیز در مسیر مطالبه مهریه با چالش هایی روبرو هستند که آگاهی از آن ها می تواند به پیش بینی و مدیریت بهتر اوضاع کمک کند:
- ریسک انتقال اموال توسط زوج در طول فرآیند: به ویژه در ابتدای اقدام از طریق روش ثبت، اگر زوج از قصد زوجه برای اجرا گذاشتن مهریه مطلع شود، ممکن است فرصت داشته باشد تا اموال خود را به نام دیگران منتقل کند یا آنها را پنهان سازد. این موضوع می تواند روند وصول مهریه را بسیار دشوار یا حتی غیرممکن کند.
- طولانی بودن و هزینه های احتمالی روش دادگاه: فرآیند قضایی در دادگاه خانواده معمولاً زمان برتر از روش ثبت است. علاوه بر این، هزینه های دادرسی در دادگاه بر اساس میزان مهریه تعیین می شود که می تواند مبلغ قابل توجهی باشد، هرچند امکان درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی برای زوجه وجود دارد.
- پذیرش درخواست اعسار و تقسیط مهریه: در بسیاری از موارد، دادگاه درخواست اعسار زوج را می پذیرد و حکم به تقسیط مهریه می دهد. این امر به معنای پرداخت مهریه در طولانی مدت و به صورت اقساط کوچک است که ممکن است با انتظارات اولیه زوجه از وصول فوری مهریه متفاوت باشد.
- اموال لیزینگی و صلح عمری: توقیف اموال لیزینگی (که هنوز اقساط آن پرداخت نشده و سند به نام خریدار نهایی نیست) پیچیدگی های خاص خود را دارد. اصولا این اموال قابل توقیف هستند، اما برای اجرای کامل توقیف و مزایده، ابتدا باید بدهی های مربوط به شرکت لیزینگ تسویه شود. در مورد اموال صلح عمری، مالی که به صورت صلح عمری به زوج منتقل شده است، تا زمانی که مصالح (دهنده صلح) در قید حیات باشد، قابل توقیف برای بدهی های متصالح (زوج) نیست، زیرا مالکیت کامل هنوز به او منتقل نشده است.
- ترک منزل مشترک: ترک منزل مشترک از سوی زوجه، از نظر قانونی ارتباط مستقیمی با حق مطالبه مهریه ندارد. زوجه حتی اگر منزل مشترک را ترک کند، همچنان می تواند پیگیر مطالبه مهریه خود باشد. با این حال، ترک منزل بدون دلیل موجه شرعی و قانونی ممکن است بر حق نفقه او تأثیرگذار باشد، اما مهریه همچنان به عنوان یک حق مستقل باقی می ماند.
بهترین راهکار برای به اجرا گذاشتن مهریه: ثبت یا دادگاه؟
انتخاب بهترین روش برای به اجرا گذاشتن مهریه، به شرایط خاص هر پرونده و وضعیت مالی و رفتاری زوج بستگی دارد. هر دو مسیر ثبت و دادگاه مزایا و معایب خاص خود را دارند.
مقایسه جامع: سرعت، هزینه، کارایی و پیچیدگی
| ویژگی | اجرا از طریق اداره ثبت | اجرا از طریق دادگاه خانواده |
|---|---|---|
| سرعت | معمولاً سریع تر است، به خصوص در صورت اطلاع زوجه از اموال زوج. | عموماً طولانی تر است، به دلیل مراحل دادرسی و تجدید نظر. |
| هزینه اولیه | کمتر، شامل هزینه دفترخانه و استعلامات. | بالاتر، شامل هزینه دادرسی (۳.۵% مبلغ مهریه). |
| کارایی | بسیار کارآمد در صورت وجود اموال مشخص و رسمی. | کارآمد برای موارد پیچیده تر، مانند عدم وجود سند رسمی یا نیاز به اثبات اعسار. |
| پیچیدگی | ساده تر و اداری تر است. | پیچیده تر، با نیاز به حضور در جلسات دادگاه و ارائه ادله. |
| ممنوع الخروجی | سریع تر و راحت تر صادر می شود. | نیاز به صدور حکم قطعی دارد یا قرار تأمین خواسته. |
| جلب زوج | برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه امکان پذیر است. | برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه امکان پذیر است، پس از اثبات عدم توانایی پرداخت. |
توصیه ها بر اساس شرایط مختلف
اگر از وجود اموال مشخص و رسمی (ملک، خودرو) از زوج مطلع هستید: بهترین روش، شروع از طریق اداره اجرای ثبت است. این روش سریع تر به توقیف اموال منجر می شود و هزینه های اولیه کمتری دارد. در این حالت، نیازی به طی کردن فرآیند طولانی دادگاهی برای اثبات حق مهریه نیست، زیرا سند ازدواج خود یک سند رسمی لازم الاجرا محسوب می شود.
اگر از اموال زوج اطلاع دقیقی ندارید یا مهریه شما در سند رسمی ثبت نشده است (مثل عقد موقت با صیغه نامه عادی): در این شرایط، مراجعه به دادگاه خانواده توصیه می شود. دادگاه می تواند دستور استعلام جامع از دارایی های زوج را صادر کند و همچنین در مواردی که سند رسمی وجود ندارد، به بررسی و اثبات حق مهریه بپردازد.
اگر نیاز به سرعت بالا و جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج دارید: با توجه به بخشنامه جدید قوه قضائیه، می توانید مستقیماً به دادگاه مراجعه و همزمان با ثبت دادخواست مطالبه مهریه، درخواست تأمین خواسته نیز بدهید. این اقدام به دادگاه اجازه می دهد تا پیش از صدور حکم نهایی، دستور توقیف اموال زوج را صادر کند. این کار می تواند در جلوگیری از فرصت سوزی برای انتقال اموال بسیار مؤثر باشد.
تأکید بر لزوم اقدام سریع و مشاوره با وکیل متخصص: فارغ از روش انتخابی، اقدام به موقع و سریع از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا هرگونه تأخیر می تواند به زوج فرصت دهد تا اموال خود را منتقل کند. مشاوره با یک وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه می تواند در انتخاب بهترین راه، آماده سازی مدارک و پیشبرد صحیح و سریع پرونده نقش حیاتی ایفا کند و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند.
هزینه های اجرا گذاشتن مهریه
هرچند مهریه حق قانونی زوجه است، اما فرآیند مطالبه آن با هزینه هایی همراه است که باید از آن ها آگاه بود. این هزینه ها بسته به مسیر انتخابی (ثبت یا دادگاه) متفاوت است.
هزینه های اولیه و ثابت
این هزینه ها صرف نظر از میزان مهریه و مسیر انتخابی، معمولاً باید پرداخت شوند:
- هزینه دفترخانه: در صورتی که از طریق اداره ثبت اقدام می کنید، برای صدور اجراییه باید به دفترخانه محل وقوع عقد مراجعه و هزینه ای را پرداخت کنید. این هزینه شامل خدمات اداری دفترخانه و تهیه فرم های مربوطه است که بسته به تعداد فرم ها و خدمات مورد نیاز، معمولاً بین پانصد هزار تا دو میلیون تومان خواهد بود.
- ثبت ثنا: هزینه ثبت نام در سامانه ثنا نیز مبلغی ثابت و اندک است که برای تمامی مراحل قضایی و اداری لازم است.
نیم عشر دولتی
یکی از هزینه های مهم در فرآیند اجرای مهریه از طریق اداره ثبت، «نیم عشر دولتی» است. نیم عشر معادل یک بیستم (۵ درصد) از مبلغ مهریه است. این هزینه مستقیماً از محل اموال توقیف شده و وصول شده مهریه توسط اداره ثبت کسر و به حساب دولت واریز می شود. به این معنا که زوجه در ابتدا این مبلغ را پرداخت نمی کند، بلکه پس از موفقیت در وصول مهریه از محل فروش اموال، این کسورات اعمال می شود.
هزینه دادرسی دادگاه
اگر زوجه برای مطالبه مهریه، مسیر دادگاه را انتخاب کند، باید «هزینه دادرسی» را پرداخت کند. این هزینه معادل ۳.۵ درصد از ارزش ریالی مبلغ مهریه است. به دلیل بالا بودن این مبلغ، زوجه می تواند همزمان با تقدیم دادخواست، درخواست «اعسار از پرداخت هزینه دادرسی» را نیز به دادگاه ارائه دهد. در صورت پذیرش اعسار، زوجه موقتاً از پرداخت این هزینه معاف می شود و این مبلغ پس از وصول مهریه یا در صورت تمکن مالی، به صورت اقساط از او دریافت خواهد شد.
حق الوکاله وکیل
استفاده از وکیل متخصص در پرونده های مهریه می تواند به سرعت و صحت پیشرفت کار کمک شایانی کند. حق الوکاله وکیل بسته به پیچیدگی پرونده، میزان مهریه، و توافق با وکیل متغیر است. هرچند این هزینه می تواند قابل توجه باشد، اما در بسیاری از موارد با توجه به تخصص و تجربه وکیل، از هدر رفتن زمان و سرمایه زوجه جلوگیری کرده و وصول مهریه را تضمین می کند.
مدت زمان تقریبی اجرا گذاشتن مهریه
مدت زمان به اجرا گذاشتن مهریه یک بازه زمانی ثابت و مشخص نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد که مسیرهای اجرای ثبت و دادگاه، وجود اموال، پیچیدگی پرونده و حجم کاری مراجع قضایی از مهمترین آن ها هستند.
برآورد زمانی برای هر دو روش (ثبت و دادگاه)
از طریق اداره ثبت: اگر زوجه اطلاعات دقیق از اموال زوج داشته باشد و اموال نیز به راحتی قابل شناسایی و توقیف باشند، فرآیند مطالبه مهریه از طریق ثبت می تواند نسبتاً سریع تر باشد و در بازه زمانی ۳ تا ۸ ماه به نتیجه برسد. این زمان شامل مراحل صدور اجراییه، استعلام اموال، ابلاغ به زوج، توقیف و نهایتاً مزایده و وصول مهریه می شود.
از طریق دادگاه خانواده: مسیر دادگاه معمولاً زمان برتر است و ممکن است بین ۸ ماه تا ۲ سال یا حتی بیشتر به طول انجامد. این بازه زمانی شامل مراحل ثبت دادخواست، تشکیل جلسات رسیدگی، صدور حکم بدوی، احتمال تجدیدنظرخواهی، و سپس مرحله اجرای احکام و احتمال درخواست اعسار و تقسیط مهریه توسط زوج می شود.
عوامل مؤثر بر افزایش یا کاهش زمان
- پیچیدگی پرونده: هرچه پرونده از نظر حقوقی پیچیده تر باشد (مثلاً مهریه عندالاستطاعه باشد و اثبات تمکن مالی دشوار باشد)، زمان بیشتری برای رسیدگی نیاز دارد.
- وجود یا عدم وجود اموال: اگر زوج اموالی برای توقیف نداشته باشد و یا اموال خود را مخفی کند یا به نام دیگران منتقل کرده باشد، فرآیند شناسایی و توقیف آن ها زمان بر خواهد بود.
- درخواست اعسار زوج: در صورتی که زوج درخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد، دادگاه برای بررسی توانایی مالی او جلسات رسیدگی تشکیل می دهد که این امر خود باعث طولانی تر شدن فرآیند می شود.
- حجم کار مراجع قضایی و ادارات ثبت: در شهرهای بزرگ و مراجع قضایی با حجم کاری بالا، ممکن است زمان رسیدگی به پرونده ها طولانی تر باشد.
- همکاری طرفین: در صورت توافق و همکاری طرفین، پرونده می تواند در زمان کوتاه تری به نتیجه برسد.
- استفاده از وکیل متخصص: یک وکیل مجرب می تواند با آشنایی کامل به رویه های قضایی و اداری، مراحل را به نحو مؤثرتری پیش ببرد و به تسریع فرآیند کمک کند.
پاسخ به پرسش های کلیدی درباره مهریه
در ادامه، به برخی از پرسش های رایج و کلیدی در زمینه اجرا گذاشتن مهریه، که می تواند ابهامات بسیاری را برطرف سازد، پاسخ می دهیم.
در صورت مفقود شدن سند ازدواج، چگونه مهریه را مطالبه کنیم؟
اگر اصل سند ازدواج شما مفقود شده باشد یا زوج از ارائه آن خودداری کند، جای نگرانی نیست. شما می توانید با مراجعه به دفترخانه ازدواجی که عقد در آنجا ثبت شده است، درخواست «رونوشت برابر اصل سند ازدواج» را بدهید. دفترخانه موظف است پس از احراز هویت شما و تأیید ثبت عقد، یک رونوشت رسمی از سند ازدواج را به شما ارائه دهد که این رونوشت دارای اعتبار قانونی اصل سند بوده و می توانید از آن برای شروع فرآیند مطالبه مهریه از طریق ثبت یا دادگاه استفاده کنید.
آیا می توان همزمان حساب های بانکی و حقوق همسر را بابت مهریه توقیف کرد؟
بله، امکان توقیف همزمان حساب های بانکی و حقوق ثابت همسر وجود دارد. پس از صدور اجراییه از طریق اداره ثبت یا صدور قرار تأمین خواسته از سوی دادگاه، شما می توانید درخواست توقیف تمامی دارایی های قابل توقیف زوج را مطرح کنید. اداره ثبت یا واحد اجرای احکام دادگستری می تواند به بانک مرکزی دستور مسدود کردن حساب های بانکی زوج را تا سقف مهریه صادر کند و همچنین به محل کار همسر ابلاغ کند که بخشی از حقوق او (بر اساس قانون، معمولاً یک سوم حقوق کارکنان دولت و یک چهارم حقوق کارکنان غیردولتی و خصوصی) را تا زمان تسویه کامل مهریه توقیف و به حساب زوجه واریز نماید.
اگر زوج هیچ مالی برای توقیف نداشته باشد، آیا راهی برای گرفتن مهریه هست؟
در صورتی که زوج هیچ مالی برای توقیف نداشته باشد و این موضوع در دادگاه اثبات شود، او می تواند درخواست «اعسار از پرداخت مهریه» را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه پس از بررسی دقیق وضعیت مالی زوج و در نظر گرفتن معیشت او، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حالت، زوج موظف است مهریه را به صورت اقساط (مثلاً یک پیش قسط و سپس اقساط ماهیانه) پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت اقساط، زوجه می تواند درخواست جلب زوج را (تا سقف ۱۱۰ سکه) از طریق اجرای احکام مطرح کند. بنابراین، حتی در صورت عدم وجود اموال، حق مهریه از بین نمی رود، بلکه نحوه وصول آن تغییر می کند.
آیا تعیین سقف برای مهریه در سال جاری اجرایی شده است؟
در مورد تعیین سقف برای مهریه در سال جاری (۱۴۰۴)، تا زمان تدوین این مقاله، هیچ قانون جدید و قطعی مبنی بر تعیین سقف مشخص برای تمامی مهریه ها اجرایی نشده است. بحث هایی در این خصوص در مجلس و قوای قضاییه مطرح است، اما هنوز به صورت قانون لازم الاجرا درنیامده. آنچه در حال حاضر پابرجاست، همان قانون سقف ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای حبس است، به این معنی که برای مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، مرد بابت مازاد آن به زندان نمی رود، اما کماکان مدیون بوده و از محل توقیف اموال وی قابل وصول است. هرگونه تغییر در قوانین مهریه به صورت عمومی اطلاع رسانی خواهد شد.
در صورت بخشش بخشی از مهریه، امکان مطالبه مابقی وجود دارد؟
بله، در صورتی که زوجه بخشی از مهریه خود را بخشیده باشد، حق مطالبه مابقی مهریه برای او محفوظ است. این بخشش باید به صورت قانونی و در قالب یک سند رسمی (مانند اقرارنامه در دفترخانه اسناد رسمی) ثبت شده باشد تا اعتبار حقوقی داشته باشد. اگر بخشش به صورت عادی یا شفاهی بوده و قابل اثبات نباشد، ممکن است در دادگاه چالش هایی ایجاد شود. بنابراین، پس از بخشش بخشی از مهریه، زوجه می تواند برای مطالبه مبلغ باقی مانده اقدام کند، دقیقاً مانند زمانی که قصد مطالبه کل مهریه را داشت.
اموال لیزینگی و صلح عمری چگونه قابل توقیف هستند؟
اموال لیزینگی: اموالی که به صورت لیزینگ خریداری شده اند (مانند خودرو یا ملک) و هنوز اقساط آن ها به طور کامل پرداخت نشده است، معمولاً سند مالکیت قطعی آن ها به نام خریدار (زوج) نیست و در رهن شرکت لیزینگ قرار دارند. این اموال اصولاً قابل توقیف هستند، اما توقیف آن ها پیچیدگی هایی دارد. برای اینکه زوجه بتواند مهریه خود را از محل این اموال وصول کند، باید ابتدا بدهی های مربوط به شرکت لیزینگ تسویه شود تا مال از رهن خارج و قابل فروش شود. در عمل، زوجه باید مبلغ بدهی لیزینگ را پرداخت کرده و سپس اقدام به توقیف و مزایده کل مال نماید و در نهایت سهم خود را از آن دریافت کند. این امر ممکن است مستلزم هزینه های اولیه باشد.
اموال صلح عمری: صلح عمری به معنای انتقال مال به دیگری با شرط حفظ حق انتفاع (بهره برداری) برای مصالح (دهنده صلح) تا پایان عمر اوست. در این حالت، مالکیت به متصالح (کسی که مال به او صلح شده، یعنی زوج) منتقل می شود، اما حق استفاده از مال تا زمان فوت مصالح، با خود اوست. اموالی که به صورت صلح عمری به زوج منتقل شده اند، تا زمانی که مصالح در قید حیات باشد، قابل توقیف برای بدهی های زوج نیستند. زیرا حق انتفاع و بهره برداری اصلی هنوز در اختیار مصالح است و تا زمانی که این حق پابرجاست، امکان فروش و انتقال کامل مال وجود ندارد.
محل مراجعه برای مطالبه مهریه در صورت اختلاف محل عقد و اقامت زوج کجاست؟
در صورتی که محل وقوع عقد (دفترخانه) و محل اقامت فعلی زوج در شهرهای مختلف باشد، نحوه مراجعه متفاوت است:
اگر قصد دارید از طریق اداره ثبت اقدام کنید: زوجه باید حتماً به دفترخانه محل وقوع عقد مراجعه کرده و اجراییه مهریه را از همان دفترخانه دریافت کند. سپس با این اجراییه به اداره ثبت اسناد و املاک همان شهری که دفترخانه در آن قرار دارد، مراجعه نماید. پس از تشکیل پرونده در اداره ثبت آن شهر، می تواند درخواست استعلام و توقیف اموال زوج را در هر کجای کشور ارائه دهد و اداره ثبت مربوطه برای توقیف اموال در سایر شهرها اقدام می کند. به عبارت دیگر، آغاز فرآیند از محل عقد است و پیگیری ها از اداره ثبت همان شهر انجام می شود، اما توقیف اموال می تواند در هر شهری که اموال زوج در آن واقع است، صورت پذیرد.
اگر قصد دارید از طریق دادگاه خانواده اقدام کنید: زوجه می تواند دادخواست مطالبه مهریه را در دادگاه خانواده محل اقامت خود، یا دادگاه محل اقامت زوج، یا دادگاه محل وقوع عقد، یا دادگاه محل وقوع اموال زوج (در صورت معرفی اموال) تقدیم کند. معمولاً انتخاب دادگاه محل اقامت زوج یا محل سکونت زوجه رایج تر است. این انعطاف در انتخاب مرجع قضایی، برای زوجه تسهیلاتی را فراهم می آورد تا بتواند با توجه به شرایط خود، بهترین و در دسترس ترین گزینه را انتخاب کند و از رفت وآمد های طولانی و هزینه بر به شهرهای دور خودداری کند.
نتیجه گیری
به اجرا گذاشتن مهریه، فرآیندی حقوقی و گاه پیچیده است که آگاهی از جزئیات آن می تواند راهگشا باشد. همانطور که در این مقاله شرح داده شد، زن برای مطالبه مهریه خود دو مسیر اصلی اداره ثبت و دادگاه خانواده را پیش رو دارد که هر یک ویژگی ها، مزایا و چالش های خاص خود را دارند. انتخاب مسیر صحیح، آماده سازی دقیق مدارک و اقدام به موقع، از عوامل کلیدی موفقیت در این فرآیند است. در نهایت، مهریه حق قانونی و شرعی زن است که قوانین کشور از آن حمایت می کنند.
توجه به نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، جمع آوری مدارک لازم و شناخت دقیق مراحل، از اهمیت بالایی برخوردار است. در نظر داشته باشید که بخش نامه جدید قوه قضائیه، حق انتخاب اولیه بین ثبت و دادگاه را برای زوجه فراهم آورده که فرصت های جدیدی را برای تسریع یا سهولت در فرآیند ایجاد کرده است. پیچیدگی های حقوقی، از جمله مسائل مربوط به مستثنیات دین، اعسار و تقسیط، و توقیف انواع اموال، لزوم برخورداری از دانش کافی را بیش از پیش نمایان می سازد.
برای پیشبرد سریع تر و صحیح پرونده و تضمین حقوق خود، توصیه می شود حتماً با یک وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه مشورت نمایید. یک وکیل باتجربه می تواند شما را در تمامی مراحل راهنمایی کند و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری به عمل آورد.
فراخوان به اقدام
برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه مهریه و سپردن پرونده به وکلای مجرب، همین حالا با ما تماس بگیرید. کارشناسان ما آماده پاسخگویی به سوالات شما و ارائه بهترین راهکارهای حقوقی هستند.
