برگشت خوردن چک صیادی

هنگامی که یک چک صیادی به دلایلی مانند عدم موجودی کافی، نقص در امضا یا اطلاعات ثبت شده، یا مسدودی حساب صادرکننده، توسط بانک پرداخت نشود، برگشت می خورد. این اتفاق، پیامدهای مالی و حقوقی جدی برای صادرکننده و چالش هایی برای دارنده به همراه دارد. آگاهی از این پیامدها و راهکارهای قانونی، برای هر دو طرف حیاتی است.

چک صیادی به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری در ایران، نقشی اساسی در تسهیل مبادلات اقتصادی ایفا می کند. با این حال، مشکلاتی نظیر برگشت خوردن چک، می تواند زنجیره معاملات را دچار اختلال کرده و تبعات سنگینی برای طرفین به بار آورد. سامانه صیاد با هدف افزایش اعتبار و کاهش تخلفات در صدور چک ایجاد شد، اما برگشت چک همچنان یکی از نگرانی های اصلی در مبادلات است. این مقاله به بررسی جامع دلایل، پیامدها، و راهکارهای قانونی برگشت خوردن چک صیادی برای صادرکنندگان و دارندگان می پردازد.

آشنایی با چک صیادی و قوانین پایه

چک صیادی چیست و چه تفاوتی با چک های قدیمی دارد؟

چک صیادی، نوع جدیدی از دسته چک است که با هدف افزایش شفافیت، کاهش تخلفات و ارتقای اعتبار چک در مبادلات تجاری ایران معرفی شده است. این چک ها که از طریق «سامانه یکپارچه الکترونیکی صدور دسته چک» (صیاد) بانک مرکزی صادر می شوند، دارای ویژگی های منحصربه فردی هستند که آن ها را از چک های قدیمی متمایز می کند. مهم ترین تفاوت، الزام به ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد قبل از صدور و انتقال است. این امر، امکان رهگیری و استعلام اعتبار صادرکننده را فراهم می کند و ریسک معاملات را به حداقل می رساند.

ویژگی های چک صیادی شامل موارد زیر است:

• رنگ بنفش و شناسه ۱۶ رقمی: تمامی برگه های چک صیادی به رنگ بنفش هستند و دارای یک شناسه ۱۶ رقمی منحصربه فرد می باشند.
• الزام به ثبت: هرگونه صدور، دریافت، و انتقال چک صیادی باید در سامانه صیاد ثبت شود. در غیر این صورت، چک فاقد اعتبار قانونی برای پیگیری های اجرایی خواهد بود.
• امکان استعلام: دارنده چک می تواند قبل از پذیرش، اعتبار صادرکننده را از طریق سامانه صیاد یا پیامک استعلام کند.
• کاهش آمار برگشتی: با ثبت آنلاین و امکان اعتبارسنجی، انگیزه برای صدور چک بلامحل کاهش می یابد.
• شفافیت: تمامی اطلاعات مربوط به چک و سوابق صادرکننده در یک سیستم متمرکز قابل دسترسی است.

دلایل اصلی برگشت خوردن چک صیادی

با وجود مزایای سامانه صیاد، همچنان دلایلی وجود دارد که منجر به برگشت خوردن چک صیادی می شود. شناخت این دلایل برای هر دو طرف معامله ضروری است تا بتوانند از وقوع آن پیشگیری کرده یا در صورت بروز، اقدامات صحیح را انجام دهند.

• کسری یا عدم موجودی کافی: این رایج ترین دلیل برگشت خوردن چک است. زمانی که مبلغ چک بیشتر از موجودی حساب صادرکننده باشد، بانک از پرداخت آن خودداری می کند.
• عدم تطابق امضا یا مغایرت در اطلاعات: اگر امضای روی چک با نمونه امضای ثبت شده در بانک مطابقت نداشته باشد یا اطلاعاتی نظیر مبلغ و تاریخ در چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد مغایرت داشته باشد، چک برگشت می خورد.
• خط خوردگی یا قلم خوردگی: چک های صیادی نسبت به خط خوردگی و قلم خوردگی بسیار حساس تر از چک های قدیمی هستند و معمولاً بانک از پذیرش چنین چک هایی امتناع می کند.
• مسدود بودن حساب صادرکننده: گاهی اوقات، حساب صادرکننده به دستور مراجع قضایی یا به دلیل برگشت خوردن چک های دیگر، مسدود شده است. در این صورت نیز چک قابل پرداخت نخواهد بود.
• دستور عدم پرداخت توسط صادرکننده: در شرایط خاصی مانند سرقت، جعل یا مفقود شدن چک، صادرکننده می تواند دستور کتبی عدم پرداخت را به بانک ارائه دهد.
• عدم ثبت در سامانه صیاد: طبق قوانین جدید چک برگشتی، چک های صیادی باید توسط صادرکننده در سامانه صیاد ثبت و توسط گیرنده تأیید شوند. اگر چک ثبت نشده باشد، بانک از پرداخت آن خودداری می کند.

پیامدهای برگشت خوردن چک صیادی برای صادرکننده

اگر چک صیادی برگشت بخورد، تنها به معنای عدم پرداخت وجه نیست، بلکه مجموعه ای از پیامدهای بانکی، مالی و حقوقی را برای صادرکننده به دنبال دارد. این پیامدها می تواند اعتبار مالی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار داده و فعالیت های اقتصادی او را محدود کند.

عواقب بانکی و مالی برگشت چک صیادی

با برگشت خوردن چک صیادی، صادرکننده با محدودیت های جدی از سوی سیستم بانکی مواجه می شود:

• ثبت سوء اثر: اطلاعات مربوط به برگشت چک در سوابق بانکی فرد در بانک مرکزی ثبت می شود و در اعتبارسنجی بانکی افراد تأثیر منفی می گذارد.
• مسدود شدن حساب های بانکی: یکی از مهم ترین عواقب برگشت خوردن چک، مسدود شدن تمامی حساب های بانکی صادرکننده (به میزان کسری مبلغ چک برگشتی) است. این مسدودی تا زمان رفع سوء اثر ادامه خواهد داشت.
• محرومیت از دریافت دسته چک جدید: صادرکننده چک برگشتی تا زمان رفع سوء اثر چک برگشتی، نمی تواند دسته چک جدید دریافت کند و دسته چک های موجود او نیز ابطال خواهند شد.
• محدودیت در دریافت تسهیلات: دسترسی به انواع تسهیلات بانکی، شامل وام، ضمانت نامه ها و سایر خدمات اعتباری، تا زمان رفع سوء اثر به طور جدی محدود یا کاملاً قطع می شود.
• کاهش اعتبار مالی و اجتماعی: سابقه چک برگشتی می تواند اعتبار مالی فرد را در نزد سیستم بانکی و همچنین در بازار کاهش دهد.
• عدم امکان افتتاح حساب جدید: صادرکننده چک برگشتی نمی تواند حساب بانکی جدیدی در هیچ بانکی افتتاح کند.

طبق قوانین جدید چک صیادی، در صورت برگشت خوردن چک، تمامی حساب های بانکی صادرکننده به میزان مبلغ چک برگشتی مسدود خواهد شد تا زمان رفع سوء اثر. این اقدام با هدف افزایش مسئولیت پذیری در صدور چک انجام می شود.

پیامدهای حقوقی و کیفری برگشت چک صیادی

علاوه بر عواقب بانکی، برگشت خوردن چک صیادی می تواند پیامدهای حقوقی و در برخی موارد کیفری را نیز برای صادرکننده به دنبال داشته باشد:

1. مطالبه وجه به روش حقوقی:
   • دعوای مطالبه وجه: دارنده می تواند با ارائه گواهی عدم پرداخت به مراجع قضایی، دعوای مطالبه وجه را مطرح کند. در این روش، علاوه بر اصل مبلغ چک، خسارت تأخیر تأدیه نیز از صادرکننده قابل مطالبه است.
   • اجراییه چک: در خصوص چک های صیادی، دارنده می تواند از طریق دادگاه، تقاضای صدور اجراییه مستقیم برای وصول وجه چک را نماید که این فرآیند معمولاً سریع تر از دعوای حقوقی عادی است.
   • درخواست تأمین خواسته و توقیف اموال: دارنده می تواند همزمان با ثبت دادخواست یا قبل از آن، درخواست تأمین خواسته و توقیف اموال صادرکننده (مانند حساب های بانکی، خودرو، ملک) را از دادگاه بخواهد تا از نقل و انتقال اموال توسط صادرکننده جلوگیری شود.
2. مطالبه وجه به روش کیفری (شکایت کیفری):
   • شرایط طرح شکایت کیفری: شکایت کیفری تنها در صورتی امکان پذیر است که چک صیادی دارای شرایط خاصی باشد، از جمله اینکه چک وعده دار (تاریخ آتی) نباشد، سفید امضا نباشد، و دارنده چک در مهلت قانونی (۶ ماه از تاریخ صدور و ۶ ماه از تاریخ برگشت) برای ارائه چک به بانک و طرح شکایت اقدام کرده باشد.
   • مجازات های قانونی: در صورت اثبات جرم صدور چک بلامحل، صادرکننده ممکن است با مجازات هایی نظیر حبس یا جزای نقدی مواجه شود. مجازات حبس بسته به مبلغ چک متفاوت است.

انتخاب بین روش حقوقی و کیفری به شرایط خاص پرونده، اهداف دارنده چک و نظر وکیل بستگی دارد. در بسیاری از موارد، پیگیری حقوقی به دلیل سرعت و سهولت بیشتر در وصول وجه، ارجحیت دارد.

راهکارهای رفع سوء اثر چک برگشتی برای صادرکننده

پس از برگشت خوردن چک صیادی، اولین دغدغه برای صادرکننده، رفع سوء اثر چک برگشتی از سوابق بانکی خود است. این اقدام نه تنها محدودیت های بانکی را برطرف می کند، بلکه به بازیابی اعتبار مالی فرد کمک شایانی می نماید. سوء اثر چک برگشتی به معنای ثبت وضعیت بدحسابی صادرکننده در سیستم اعتبارسنجی بانک مرکزی است.

مراحل رفع سوء اثر چک صیادی

برای رفع سوء اثر چک برگشتی، روش های مختلفی وجود دارد که هر یک نیازمند انجام مراحل مشخصی هستند:

1. تأمین موجودی و واریز وجه:

   این ساده ترین و سریع ترین راهکار است. صادرکننده باید موجودی حساب خود را به اندازه مبلغ چک تأمین کند و به دارنده اطلاع دهد تا مجدداً برای وصول چک به بانک مراجعه کند. پس از پرداخت کامل وجه، بانک سوء اثر را برطرف می کند.

2. ارائه لاشه چک برگشتی به بانک:

   پس از تسویه حساب با دارنده چک، صادرکننده باید اصل چک برگشتی (معروف به لاشه چک) را از دارنده تحویل گرفته و آن را به شعبه بانکی که چک را برگشت زده، ارائه دهد. بانک با دریافت لاشه چک، بلافاصله اقدام به رفع سوء اثر می کند.

3. ارائه رضایت نامه محضری از دارنده چک:

   در مواقعی که دسترسی به لاشه چک امکان پذیر نیست، صادرکننده می تواند از دارنده چک بخواهد که یک رضایت نامه محضری مبنی بر تسویه حساب و عدم مطالبه وجه چک، تنظیم و به بانک ارائه دهد.

4. مسدود کردن مبلغ چک در حساب:

   در صورتی که صادرکننده نتواند لاشه چک یا رضایت نامه محضری را ارائه دهد، می تواند مبلغ چک را در یک حساب بلندمدت (معمولاً ۲۴ ماهه) در بانک مسدود کند. بانک موظف است این موضوع را به دارنده چک اطلاع دهد تا برای دریافت وجه مراجعه کند.

5. ارائه حکم قضایی:

   در مواردی که اختلاف بر سر پرداخت چک وجود دارد و پرونده به دادگاه ارجاع شده است، صادرکننده می تواند با ارائه حکم قطعی قضایی (مثلاً حکم برائت)، از بانک بخواهد که سوء اثر را رفع کند.

6. گذشت مدت زمان قانونی:

   اگر هیچ یک از روش های فوق انجام نشود و هیچ شکایت حقوقی یا کیفری نیز توسط دارنده چک پیگیری نشود، پس از گذشت 3 سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، سوء اثر چک به صورت خودکار از سوابق صادرکننده حذف می شود.

رفع سوء اثر چک برگشتی در بانک های مختلف

اگرچه اصول کلی رفع سوء اثر چک برگشتی در تمامی بانک ها یکسان است، اما ممکن است هر بانک رویه های داخلی و مدارک خاص خود را برای تسریع یا تکمیل فرآیند داشته باشد:

• بانک ملی ایران: معمولاً نیاز به مراجعه حضوری به شعبه حساب مبدأ، ارائه لاشه چک یا رضایت نامه محضری است. در صورت تأمین موجودی، امکان رفع سوء اثر در همان روز فراهم است.
• بانک صادرات ایران: مشابه بانک ملی، با تأمین موجودی یا ارائه مدارک تسویه، سوء اثر برطرف می شود. مسدود کردن وجه در حساب بلندمدت نیز از گزینه های موجود است.
• بانک ملت: این بانک نیز از همان رویه های عمومی پیروی می کند. در برخی موارد، امکان رفع سوء اثر از طریق سامانه های اینترنتی یا موبایل بانک نیز فراهم شده است.
• بانک مسکن: فرآیند رفع سوء اثر در بانک مسکن نیز شامل تأمین موجودی، ارائه لاشه چک یا رضایت نامه محضری است.
• بانک قرض الحسنه رسالت: این بانک امکان درخواست رفع سوء اثر چک برگشتی را از طریق پیشخوان مجازی (سامانه اینترنتی) فراهم کرده است که سرعت و سهولت را برای مشتریان خود افزایش داده است.

در هر بانکی، بهترین رویکرد این است که ابتدا با شعبه صادرکننده چک تماس گرفته و از مدارک و رویه های دقیق مورد نیاز مطلع شوید. معمولاً همراه داشتن اصل شناسنامه و کارت ملی، اصل لاشه چک برگشتی یا رضایت نامه محضری و رسید واریز وجه (در صورت تأمین موجودی) ضروری است.

مدت زمان رفع سوء اثر و رفع مسدودی حساب های بانکی

مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی بسته به روش انتخابی متفاوت است. در حالت ایده آل (تأمین موجودی و ارائه لاشه چک)، این فرآیند می تواند در همان روز یا حداکثر ۲۴ ساعت انجام شود. اما در روش های دیگر مانند ارائه رضایت نامه محضری یا مسدود کردن وجه، ممکن است چند روز تا چند هفته به طول انجامد.

پس از اینکه سوء اثر چک برگشتی از سوابق شما پاک شد، حساب های بانکی مسدود شده به طور خودکار آزاد می شوند. این فرآیند معمولاً ظرف چند ساعت تا حداکثر یک روز کاری پس از تأیید رفع سوء اثر توسط بانک مرکزی، انجام می پذیرد. در صورتی که پس از گذشت این مدت، همچنان حساب های شما مسدود بود، می توانید با مراجعه به شعبه بانک خود، موضوع را پیگیری نمایید.

اقدامات دارنده چک صیادی برگشتی برای وصول وجه

وقتی چک صیادی برگشتی در دست دارنده قرار می گیرد، او باید برای وصول وجه خود، اقدامات قانونی را آغاز کند. این اقدامات شامل مراحل بانکی و سپس پیگیری های حقوقی یا کیفری می شود که هر کدام ویژگی ها و الزامات خاص خود را دارند.

نحوه برگشت زدن چک صیادی (اخذ گواهی عدم پرداخت)

اولین گام برای دارنده چک برگشتی، مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت چک صیادی است:

1. مراجعه به بانک عامل: دارنده چک باید با در دست داشتن اصل چک صیادی به یکی از شعب بانک صادرکننده چک مراجعه کند. البته در حال حاضر می توان به هر بانکی (که چک را برگشت زده) مراجعه کرد.
2. مدارک لازم: اصل برگ چک صیادی و کارت ملی دارنده چک ضروری است. در صورت حقوقی بودن دارنده (شرکت)، معرفی نامه نماینده قانونی و مدارک ثبتی شرکت نیز لازم است.
3. مهلت های قانونی: دارنده باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک، آن را به بانک ارائه دهد تا در صورت عدم موجودی، گواهی عدم پرداخت صادر شود. عدم رعایت این مهلت، امکان طرح شکایت کیفری را از بین می برد، اما پیگیری حقوقی همچنان باقی است.
4. اهمیت گواهی عدم پرداخت: بانک پس از تأیید عدم موجودی، گواهی عدم پرداخت را صادر می کند. در این گواهی باید مشخصات کامل چک، دلیل برگشت خوردن، و مشخصات صادرکننده و دارنده چک به دقت درج شود. این گواهی، مهم ترین سند برای پیگیری های قانونی بعدی است.

روش های مطالبه وجه چک برگشتی و توقیف اموال

پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، دارنده چک می تواند از طریق دو روش اصلی (حقوقی یا کیفری) برای مطالبه وجه چک برگشتی اقدام کند:

1. روش حقوقی (مطالبه وجه و اجراییه چک):

   این روش رایج ترین و مطمئن ترین راه برای وصول وجه چک است و در مورد تمامی چک های صیادی قابل اجراست.

   • تفاوت اجراییه چک صیادی با سایر دعاوی حقوقی: بر اساس قانون جدید، چک های صیادی برگشتی دارای قابلیت صدور اجراییه مستقیم از طریق دادگاه هستند. این بدان معناست که دیگر نیازی به طی کردن مراحل طولانی دادرسی عادی برای اثبات بدهی نیست و پس از احراز شرایط، بلافاصله حکم اجرایی صادر می شود که این امر سرعت عمل در وصول مطالبات را به شدت افزایش می دهد.
   • مراحل تنظیم دادخواست و مراجعه به دادگاه: دارنده چک با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت و اصل چک، می تواند به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست مطالبه وجه چک یا درخواست صدور اجراییه چک را ثبت کند.
   • درخواست تأمین خواسته و توقیف اموال: دارنده می تواند همزمان با ثبت دادخواست یا قبل از آن، از دادگاه درخواست تأمین خواسته کند. با تأمین خواسته، دادگاه می تواند دستور توقیف اموال صادرکننده چک (مانند حساب های بانکی، خودرو، ملک) را قبل از صدور حکم قطعی صادر کند.
   • مطالبه خسارت تأخیر تأدیه: در روش حقوقی، دارنده چک می تواند علاوه بر اصل مبلغ چک، خسارت تأخیر تأدیه (که از تاریخ برگشت چک محاسبه می شود) را نیز از صادرکننده مطالبه کند.
2. روش کیفری (شکایت و مجازات صادرکننده):

   این روش با هدف مجازات صادرکننده چک بلامحل دنبال می شود و شرایط سختگیرانه تری دارد.

   • شرایط دقیق طرح شکایت کیفری:
     1. چک باید بابت بدهی نباشد و به صورت نقدی صادر شده باشد (نه وعده دار یا تضمینی).
     2. چک سفید امضا نباشد.
     3. صادرکننده در مهلت قانونی (۶ ماه از تاریخ صدور چک) آن را به بانک ارائه داده باشد.
     4. دارنده چک ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، شکایت کیفری را ثبت کرده باشد.
   • مجازات های قانونی برای صادرکننده چک بلامحل: مجازات ها می تواند شامل حبس (بر اساس مبلغ چک) و ممنوعیت از صدور دسته چک باشد.

مقایسه مزایا و معایب روش حقوقی و کیفری:

ویژگی	روش حقوقی	روش کیفری
هدف	وصول وجه و خسارات	مجازات صادرکننده
سرعت	معمولاً سریع تر (به ویژه اجراییه صیادی)	ممکن است طولانی تر باشد
شرایط	برای اکثر چک ها قابل اجرا	فقط برای چک های دارای شرایط خاص (عدم وعده و تضمین)
خسارت تأخیر	قابل مطالبه	غیرقابل مطالبه

انتخاب بهترین راهکار بستگی به اولویت های دارنده چک دارد. اگر هدف اصلی وصول مبلغ است، روش حقوقی (به ویژه اجراییه صیادی) توصیه می شود.

نقش وکیل متخصص در پیگیری چک برگشتی

پیگیری قانونی چک برگشتی، چه از طریق حقوقی و چه از طریق کیفری، دارای پیچیدگی های خاص خود است و نیازمند دانش حقوقی و تجربه کافی است. یک وکیل متخصص در امور چک می تواند بهترین روش قانونی را با توجه به شرایط خاص پرونده انتخاب کند، مراحل قانونی را به درستی و در مهلت های مقرر انجام دهد و احتمال موفقیت در وصول مطالبات را به شکل قابل توجهی افزایش دهد.

چک های برگشتی قدیمی و استعلام ها

با روی کار آمدن چک های صیادی و قوانین جدید، وضعیت چک برگشتی قدیمی (غیرصیادی) نیز مورد سؤال قرار می گیرد. همچنین، توانایی استعلام وضعیت چک، ابزاری مهم برای اطمینان خاطر در معاملات است.

وضعیت چک های برگشتی قدیمی (غیرصیادی)

چک های قدیمی، یعنی آن دسته از چک هایی که قبل از تاریخ اجرای کامل قانون جدید (قبل از سال 1400) صادر شده اند و فاقد شناسه 16 رقمی صیادی و ثبت در سامانه هستند، همچنان دارای اعتبار قانونی هستند اما رویه های رسیدگی به آن ها با چک های صیادی متفاوت است:

• تفاوت در رویه ها: برای چک های قدیمی، امکان صدور اجراییه مستقیم از طریق دادگاه وجود ندارد و دارنده باید صرفاً از طریق دعوای مطالبه وجه حقوقی اقدام کند. امکان طرح شکایت کیفری برای این چک ها در اغلب موارد بسیار محدودتر است.
• رفع سوء اثر: رفع سوء اثر چک برگشتی برای چک های قدیمی نیز مشابه چک های صیادی با تسویه حساب، ارائه لاشه چک یا رضایت نامه امکان پذیر است. مدت زمان رفع خودکار سوء اثر برای این چک ها نیز با اصلاح قوانین سال ۱۳۹۷، به ۳ سال کاهش یافته است (در صورت عدم پیگیری حقوقی یا کیفری).

نحوه استعلام وضعیت چک صیادی

یکی از مهم ترین ابزارهای سامانه صیاد، امکان استعلام چک برگشتی صیادی و وضعیت اعتبار صادرکننده چک است. این استعلام به دارنده کمک می کند تا قبل از پذیرش چک، از سوابق بانکی و خوش حسابی صادرکننده مطلع شود. صادرکنندگان نیز می توانند وضعیت چک های خود را استعلام کنند.

1. استعلام از طریق سامانه صیاد بانک مرکزی (وب سایت):

   با مراجعه به وب سایت بانک مرکزی و بخش مربوط به سامانه صیاد، می توانید با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی مندرج بر روی چک، از وضعیت اعتبار صادرکننده مطلع شوید.

2. استعلام از طریق پیامک (سرشماره ۷۰۱۷۰۱ و شناسه ۱۶ رقمی):

   شما می توانید شناسه ۱۶ رقمی چک صیادی را بدون هیچ کاراکتر اضافی به سرشماره ۷۰۱۷۰۱ پیامک کنید. در پاسخ، وضعیت اعتباری صادرکننده چک (از نظر تعداد و مبلغ چک های برگشتی) به شما اطلاع داده می شود.

3. استعلام از طریق اپلیکیشن های پرداخت و بانکی:

   بسیاری از اپلیکیشن های پرداخت موبایلی و اپلیکیشن های بانک ها، امکان استعلام چک صیادی را فراهم کرده اند.

تفسیر کدهای رنگی استعلام چک صیادی

نتایج استعلام وضعیت اعتبار صادرکننده چک صیادی با کدهای رنگی نمایش داده می شود که هر رنگ نشان دهنده وضعیت خاصی است:

کد رنگی	وضعیت اعتبار	تفسیر
سفید	بالاترین اعتبار	صادرکننده فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی یا دارای کمترین سابقه است.
زرد	اعتبار متوسط	صادرکننده یک فقره چک برگشتی یا مجموعاً تا ۵۰ میلیون ریال تعهد پرداخت نشده دارد.
نارنجی	اعتبار پایین	صادرکننده دو تا چهار فقره چک برگشتی یا مجموعاً تا ۲۰۰ میلیون ریال تعهد پرداخت نشده دارد.
قهوه ای	اعتبار بسیار پایین	صادرکننده پنج تا ده فقره چک برگشتی یا مجموعاً تا یک میلیارد ریال تعهد پرداخت نشده دارد.
قرمز	فاقد اعتبار	صادرکننده بیش از ده فقره چک برگشتی یا مجموعاً بیش از یک میلیارد ریال تعهد پرداخت نشده دارد.

آگاهی از این کدها به دارنده چک کمک می کند تا با دید بازتری اقدام به پذیرش چک صیادی نماید و ریسک معاملات خود را کاهش دهد.

پیشگیری از برگشت خوردن چک صیادی

بهترین راهکار برای مقابله با مشکلات ناشی از برگشت خوردن چک صیادی، پیشگیری از وقوع آن است. هم صادرکنندگان و هم دارندگان چک می توانند با رعایت نکاتی، از بروز این مشکل جلوگیری کنند.

برای صادرکنندگان (نکات مهم قبل از صدور چک)

صادرکنندگان چک باید قبل از صدور هر برگ چک صیادی، موارد زیر را به دقت رعایت کنند:

• کنترل موجودی حساب: همیشه از موجودی کافی حساب خود در زمان سررسید چک اطمینان حاصل کنید. بهترین کار این است که بلافاصله پس از صدور چک، وجه آن را در حساب مسدود کرده یا حداقل تا زمان سررسید، موجودی لازم را حفظ کنید.
• ثبت دقیق چک در سامانه صیاد: هر برگ چک صیادی باید پس از تکمیل اطلاعات، توسط صادرکننده در سامانه صیاد ثبت شود. اطلاعات ثبت شده باید کاملاً با اطلاعات فیزیکی چک مطابقت داشته باشد.
• نکات مربوط به امضا و اطلاعات چک: امضای روی چک باید کاملاً با نمونه امضای ثبت شده در بانک تطابق داشته باشد. از هرگونه خط خوردگی یا قلم خوردگی روی چک خودداری کنید. مبلغ و تاریخ را به صورت خوانا و بدون ابهام بنویسید.
• تایید توسط دارنده: از دارنده چک بخواهید پس از دریافت چک و ثبت آن توسط شما، حتماً نسبت به تایید دریافت چک در سامانه صیاد اقدام کند.

برای دارندگان (نکات مهم قبل از دریافت چک)

دریافت کنندگان چک صیادی نیز برای حفظ منافع خود و جلوگیری از دردسرهای چک برگشتی، باید هوشیار باشند:

• استعلام دقیق صادرکننده قبل از پذیرش چک: قبل از دریافت چک، حتماً از طریق سامانه های استعلام بانک مرکزی (پیامک یا وب سایت) وضعیت اعتباری صادرکننده را بررسی کنید. کدهای رنگی استعلام، اطلاعات مفیدی در این زمینه ارائه می دهند.
• اطمینان از ثبت چک در سامانه صیاد: از صادرکننده بخواهید که حتماً چک را در سامانه صیاد ثبت کند و پس از آن شما نیز بلافاصله نسبت به تایید دریافت چک در این سامانه اقدام نمایید. چکی که در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، در مراحل وصول و پیگیری حقوقی با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
• بررسی مشخصات ظاهری چک: ظاهر چک را از نظر هرگونه خط خوردگی، قلم خوردگی، عدم تطابق امضا با امضای صادرکننده و تکمیل بودن تمامی فیلدها (تاریخ، مبلغ، نام ذینفع) به دقت بررسی کنید.
• محدودیت های پشت نویسی: چک صیادی امکان پشت نویسی برای انتقال ندارد و انتقال آن باید صرفاً از طریق سامانه صیاد انجام شود.

استفاده صحیح از سامانه صیاد و انجام استعلام های لازم، مهم ترین گام برای افزایش امنیت و کاهش ریسک در معاملات با چک صیادی است. هر دو طرف معامله باید به این نکته توجه ویژه داشته باشند.

نتیجه گیری

برگشت خوردن چک صیادی می تواند به عنوان یک چالش جدی در نظام مالی و تجاری کشور، پیامدهای سنگین و گاه غیرقابل جبرانی را برای صادرکننده و دارنده به همراه داشته باشد. از مسدود شدن حساب به دلیل چک برگشتی و محرومیت از خدمات بانکی برای صادرکننده گرفته تا فرآیندهای طولانی و پیچیده حقوقی و کیفری برای دارنده چک، همگی نشان از اهمیت آگاهی و مدیریت صحیح این سند مالی هستند.

برای صادرکنندگان، تأمین موجودی کافی، ثبت دقیق چک در سامانه صیاد و پرهیز از هرگونه نقص در اطلاعات، کلید پیشگیری از این مشکلات است. در صورت بروز مشکل، اقدام سریع برای رفع سوء اثر چک برگشتی از طریق تسویه حساب و ارائه لاشه چک، بهترین راهکار برای بازگرداندن اعتبار مالی خواهد بود.

از سوی دیگر، دارندگان چک باید قبل از پذیرش، از طریق سامانه های استعلام، اعتبار صادرکننده را بررسی کرده و از ثبت صحیح چک در سامانه صیاد اطمینان حاصل کنند. در صورت برگشت خوردن چک، اخذ گواهی عدم پرداخت و سپس پیگیری به موقع از طریق روش های وصول چک صیادی برگشتی شامل روش های حقوقی (به ویژه اجراییه چک صیادی) یا کیفری، می تواند به مطالبه وجه چک برگشتی و احقاق حقوق آن ها کمک کند.

مشاوره با وکلای متخصص در زمینه چک، می تواند در تمامی مراحل، از پیشگیری تا پیگیری قضایی، راهگشا باشد و از اتلاف زمان و انرژی و تحمیل هزینه های بیشتر جلوگیری کند. با رعایت دقیق قوانین و استفاده هوشمندانه از ابزارهای موجود در سامانه صیاد، می توان به افزایش سلامت و شفافیت مبادلات با چک در کشور کمک شایانی کرد.