طهرانچی: در مواجهه با فناوری نباید حرکت تقلیدی داشته باشیم

خداوند علم کامل را در اختیار انسان قرار داده است

دکتر طهرانچی با اشاره به آیه 59 سوره انعام اظهار کرد: این آیه شریفه که ما در نمازهای غفیله می‌خوانیم بسیار قابل تأمل و نگاه دانشمندان به آن عجیب است. این آیه شریفه اشاره دارد که عالم دارای کتاب است و وقتی عالم خلقت کتاب دارد، یعنی علم و دارای قانون و قاعده است و حتی حجم مکثری از اطلاعات نیست. آنچه در طبیعت است «هو علم». انسان وقتی متولد می‌شود چیزی نمی‌داند و خداوند ابزار سمع و ابصار و افئده یعنی دریافت یا تعقل را در اختیار انسان قرار داده است. به این ترتیب علم یک شبکه تشکیل شده از دریا تا تعقل و تفکر است و خداوند علم کامل را در اختیار انسان قرار داده است.   

وی ادامه داد: مهم‌ترین قاعده فیزیکی خلقت گرانش است و حتی گرانش مبنای نظریه جهان موازی است. آیه 59 سوره انعام اشاره دارد هیچ برگی از درخت نمی‌افتد مگر آنکه خداوند متعال آگاه باشد. «وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا» این فراز آیه یعنی خداوند بر همه چیز عالم است. این در حالی است که غرب نماد دانایی را افتادن سیب از درخت بر سر نیوتن می‌داند، چون براساس نگاه مسیحیت آدم از درخت سیب خورد و عالم شد و زمین آمد، برای همین نماد الزویر، اپل و … سیب است. در حالی که 1400 سال پیش خداوند در  قرآن کریم می‌ فرماید «وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا».

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: خداوند متعال در ادامه این آیه شریفه اشاره دارد که در خلقت خشکی و دریا نیروی گرانش، نیروی جدی است و هیچ ریز ذره‌ای در تاریکی‌هایی زمین و تر و خشک وجود ندارد که مگر آنکه در کتاب مبین آمده باشد. در اینجا گاهی منظور از کتاب، قرآن کریم و گاهی کتاب خلقت است. گروه فیزیک و ریاضی ما قرائت کتاب مبین می‌کند و پدیده‌ها را می‌شناسد و خلق می‌کند، چرا که خداوند متعال قدرت شناخت را به انسان داده است و تفاوت انسان با حیوانات در این است که حیوان شناخت جزئی دارد، اما شناخت کلی ندارد، در حالی که انسان هم شناخت کلی و هم شناخت جزئی دارد. به همین دلیل است که می تواند مفهوم گرانش و افتادن را تطبیق داده و در فیزیک مفاهیم کلی را به مفاهیم خاص یا نظریه منطبق کند. خداوند می فرماید «وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ» 

دکتر طهرانچی در ادامه به رابطه انسان و خلقت اشاره کرد و گفت: خداوند در آیه 145 سوره اعراف (1) می فرماید: (در الواح (تورات آسمانی) از هر موضوع برای نصایح و پند و هم تحقیق هر چیز (برای علم و معرفت) به موسی نوشتیم (و دستور دادیم) که (حقایق و احکام) آن را به قوت (عقل و ایمان) فراگیر و قوم را دستور ده که نیکوتر مطالب آن را اخذ کنند، که (پستی) مقام و منزلت فاسقان را به زودی به شما نشان خواهم داد.) این آیه شریفه اشاره دارد که برای حضرت موسی (ع) از هر چییزی موعظه قرار داده شده، یعنی افتادن فیزیکی، انتشار نور، گرانش، برهم کنش اسمی، شکل گیری اتم و … همه «مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْعِظَةً» است. یعنی فیزیکدان عالم را می‌شناسد و می‌تواند بساط موعظه را برای اجتماع فراهم کند. 

وی تصریح کرد: واقعیت این است که فیزیک ما «وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ» است، اما خداوند متعال نگاه بالاتری دارد که «كُلِّ شَيْءٍ مَوْعِظَةً» است. هر تغییر به علت خارجی و کنش نیاز دارد و تغییر ناشی از محیط بیرونی است. در فیزیک اگر نیرو وارد شد، موجب تغییر در DP به DT  می‌شود و اندازه حرکت را نسبت به زمان تغییر می‌دهد. هر جسم یک جرم دارد ، به همین دلیل  تابع پاسخ پدیده‌ها و سامانه‌ها نسبت به نیرو متفاوت است. به طوری که هر چه جسم بیشتر باشد، پاسخ کندتر و هر چه جسم سبک تر باشد، پاسخ به آن نیز زودتر خواهد بود، بنابراین در این دنیا مهم است که چقدر جرم داشته باشیم و اندیشه‌مان جلا پیدا کرده باشد. دنیا منزوی نیست و هر کنشی، واکنشی دارد، ما اثر می‌گذاریم و اثر می‌گیریم و هر که جرم سبک‌تری داشته باشد، اثرپذیری بیشتری خواهد داشت. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: البته این موعظه‌ها نعل به نعل نیست، بلکه از هر شی موعظه برداشت می شود، ما از رفتار فیزیکی راه و روش می‌یابیم و نمی‌گوییم قواعد انسانی با پدیده‌های طبیعی نگاشت یک به یک دارند، بلکه از آنها می‌توانیم دریافت موعظه داشته باشیم، واقعیت این است که تا کنون فیزیک ما به این رابطه توجه نداشته است و اگر نتوانیم آن را تبدیل کنیم، جایگاه خود را از دست می‌دهیم و دیگر کسی رشته فیزیک را مهم نمی‌داند، چون فیزیک ما فقط به «و تَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ» می پردازد و در بین رشته‌ای کار نکرده است. 

دکتر طهرانچی به ادامه تشریح آیه 145 سوره اعراف پرداخت و گفت: خداوند در این آیه خطاب به حضرت موسی (ع) می‌فرماید که (دستور دادیم) که حقایق و احکام آن را به قوت عقل و ایمان فراگیر و قوم را دستور ده که نیکوتر مطالب آن را اخذ کنند). یعنی ما باید مسائل انسانی و اجتماعی را بشناسیم و بهترین آنها را برگزینیم. دانشمندان وقتی آیات قرآن کریم را می‌شنوند بر برابر عظمت آن به زمین افتاده و خاشع می‌شوند. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ویژگی زوجیت در خلقت اظهار کرد: در یک خانه دو الکترون باید با هم زوج باشند و هیچگاه دو الکترون با یک اسپین نمی‌توانند سلول بنیادی شکل گیری عنصر را به وجود بیاورند. این قاعده یعنی انسان هم نباید به دنبال همجنس‌گرایی باشد، چرا که زوجیت در این عالم اصل است و خداوند می‌فرماید انسان را از نفس واحد و زوج  آفریده است. اگر زوجیت نبود، اتم ها شکل نمی‌گرفتند و از هیدروژن به هلیوم نمی‌رفتیم و در نهایت گرمای خورشید هم در کار نبود. امروز می‌گویند  «وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ» لازم نداریم و به همین دلیل کسی به سراغ رشته فیزیک نمی‌آید و باید این رشته را در یابیم. 

وی با اشاره به آیات 38 و 39 سوره دخان (2) گفت: خداوند متعال در این آیات شریفه می‌فرماید (و ما آسمانها و زمین و آنچه را بین آنهاست به بازیچه خلق نکردیم. آنها را جز به حق (و از روی حکمت و مصلحت) نیافریدیم و لیکن اکثر مردم از آن آگاه نیستند.) یعنی دانشمند شدن و علم پیدا کردن ما باید حق بودن عالم را تشخیص دهد. 

دکتر طهرانچی در ادامه به آیه 20 سوره عنکبوت (3) اشاره و تصریح کرد: خداوند در این آیه شریفه تأکید می‌فرماید که در زمین سیر کنیم و ببینیم که خدا چگونه خلقت و آفرینش را ایجاد کرده است. بنابراین اینکه فیزیک ما به چگونگی پیدایش خلقت بپردازد، دستور خداوند است و ما باید این جذابیت را در رشته فیزیک مورد توجه قرار دهیم. یکی از نکات جالب خلقت رعد و برق و پدیده تخلیه الکتریکی است که در فیزیک به آن discharg می‌گویند. بزرگترین پدیده الکترونیکی و الکترو مغناطیسی همین discharg است. وقتی تخلیه الکتریکی بین دو سطح انجام می‌شود، مفهوم الکتریک و الکترومغناطیس معنا پیدا می‌کند و موج الکترو مغناطیسی در تخلیه الکتریکی رخ می‌دهد و در نتیجه این موج صدا حاصل شده و نور ایجاد می‌شود. پس در پدیده رعد و برق با تخلیه الکتریکی، موج مکانیکی و نور حاصل از تخلیه الکتریکی مواجه هستیم. لیزر نیز نور حاصل از تخلیه هم دوست است که در آن مصداق آیه شریفه 24 سوره روم (4) وجود دارد که «خوفاً» و «طَمَعًا» است، یعنی با لیزر هم می‌توان چشم را کور کرد و هم درمان و رعد و برق و تخلیه الکتریکی هم می‌تواند نوری داشته باشد که باعث نابودی یا آبادانی شود. این آیات برای نظریه پردازان و « لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ» است، یعنی کسانی که ادامه می‌دهند و استقرار و قیاس می‌کنند. مگر می‌شود فیزیکدان شد و در پدیده تخلیه الکتریکی کار نکرد. باید در پدیده‌های طبیعی تعقل کنیم.

کلاس فیزک در حقیقت یک کلاس معارف است که در آن می‌توانیم سیر خلقت آسمان ها و زمین را بیان کنیم

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به آیه 30 سوره انبیا (5) خاطرنشان کرد: خداوند در این آیه شریفه خلقت آسمانها و زمین را شرح می‌دهد و می‌فرماید هر چیز زنده ای از آب پدید آمده است. ما باید این مطالب را در درس های فیزیک بگوییم و حرف‌های جدی بزنیم و بتوانیم این رشته را جذاب کنیم. در حال حاضر رشته فیزیک جذابیت خود را از دست داده، به طوری که تنها 12 درصد از دانش آموزان متوسطه دوم به رشته ریاضی فیزیک می‌آیند، چرا که از این رشته می‌ترسند و جذابیتی برای آنها ندارد. هنر ما باید این باشد که پدیده‌های طبیعت را به نیکی و زیبایی برای جوانان و دانشجویان بیان کنیم و فیزیک را رشته‌ای سخت و ترسناک نشان ندهیم که فقط انتگرال و مشتق است، بلکه باید در ابتدا پدیده تشکیل زمین و حیات در این کره خاکی را بیان کنیم. کلاس فیزک در حقیقت یک کلاس معارف است که در آن می‌توانیم سیر خلقت آسمان ها و زمین را بیان کنیم. 

وی با اشاره به مثال‌های قرآنی گفت: خداوند در آیات 41 تا 43 سوره عنکبوت (6) در ابتدا به یک پدیده انسانی اشاره می‌کند و بعد مثال طبیعی زده و نتیجه گیری می‌کند. نکته جالب این است که خداوند متعال در این آیات شریفه تار عنکبوت را مثال می‌زند که محکم تر از سازه‌های دست ساخته بشر است، اما این تار عنکبوت در تجزیه ضعیف است نه در ترکیب. برای همین خداوند خانه پرستو و دیگر پرندگان که لانه آنها ساختار ضعیفی دارد، مثال نزده، چرا که خانه پرندگان متریال ضعیف اما خانه محکمی است، ولی خانه عنکبوت دارای ساختار قوی، اما خانه ضعیفی است و این فلسفه مثال در قرآن کریم است. که خداوند می‌فرماید: «و ما این همه مثل‌ها را برای مردم می‌زنیم (تا حقایق برای آنها روشن شود) و لیکن به جز مردم دانشمند کسی تعقل در آنها نخواهد کرد.»

دکتر طهرانچی با بیان اینکه پدیده شناسی طبیعی مفصل پدیده شناسی انسانی است، گفت: خداوند برای درک پدیده‌های انسانی از مثال‌های طبیعی استفاده کرده است. به عنوان نمونه خداوند در آیه 5 سوره جمعه (7) می فرماید کسانی که تورات به آنها داده شده، اما به آن عمل نمی‌کنند را مانند چارپایی می‌داند که کتاب‌ها را حمل می‌کند، اما چیزی از آن نمی‌فهمد و در آیه 39 سوره نور (8) می‌فرماید: «کسانى که کافر شدند، اعمالشان همچون سرابى است در یک کویر که انسان تشنه از دور آن را آب مى‌پندارد، اما هنگامى که به سراغ آن مى‌آید چیزى نمى‌یابد، و خدا را نزد آن مى‌یابد که حساب او را به طور کامل مى‌دهد و خداوند سریع الحساب است!» عالم خلقت، عالم شهود برای عروج است، برای همین دانشمندان خاشع ترین مردم نزد خداوند هستند.

اکنون با بحران فهم پدیده‌های اجتماعی مواجه هستیم

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه شناخت فیزیک نسبت به پدیده‌ها می‌تواند مبنای توسعه علوم اجتماعی باشد، اظهار کرد: اکنون با بحران فهم پدیده‌های اجتماعی مواجه هستیم و فیزیک می‌تواند به کمک حل این بحران بیاید. فیزیکی که دور خود پیله کرده باشد، آثار و نتایجی برای اجتماع نخواهد داشت. 

وی با اشاره به مراحل مختلف انقلاب صنعتی از سال 1780 تا کنون گفت: انقلاب صنعتی 5 دوره خود را پشت سر گذاشته و در حال ورود به مرحله پنجم است. در دوره اول انقلاب صنعتی ماشین بخار به وجود آمد، در دوره دوم نیروی الکتریکی اختراع و در دوره سوم کامپیوتر خلق شد. دوره چهارم انقلاب صنعتی هم مربوط به فضای سایبر فیزیکی می‌شود. در نسل پنج انقلاب صنعتی که در انتظار آن هستیم، غرب می‌خواهد زوج انسان ربات به وجود بیاورد. خیلی از اتفاقات امروزی متأثر از این تحولات تکنولوژی است که تحولات رفتاری در جوانان نسل خود به وجود آورد. نسل پنجم انقلاب صنعتی می‌خواهد زوج انسان ماشین بسازد، حتی مباحث سند 2030 و برابری جنسیتی مقدمه این هدف آنهاست. 

دکتر طهرانچی یادآور شد: در نسل اول انقلاب صنعتی، فیزیک نقش اصلی را بازی می‌کرد. در نقش دوم و سوم انقلاب صنعتی فیزیک و مهندسی در کنار هم نقش آفرین بودند. در نقش چهارم کامپیوتر محور شد و انسان زدایی از صنعت شکل گرفت تا ماشین جای انسان باشد. در نسل پنجم انقلاب صنعتی که اکنون در آستانه آن هستیم، زیست فناوری مطرح است و انسان و ماشین زوج درهم تنیده شدند. به این ترتیب می‌توان گفت تا سال 2001 رشته‌های ریاضی فیزیک مهم بودند، اما از آن سال به بعد قدرت آنها کم شده است. 

رفتار دانشجویان در انتخاب رشته تابعی از اتفاقات پیرامون است

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه رفتار دانشجویان در انتخاب رشته تابعی از اتفاقات پیرامون است، اظهار کرد: این اتفاقات مبتنی بر تحول نگاه به ماشین رخ داده است و نباید از این تحولات ترسید. در مواجهه با فناوری دو رویکرد فناوری ستیزی و فناوری دوستی بی چون و چرا وجود دارد، اما مسیر درست این است که ما از فناوری نترسیم و حرکت تقلیدی هم نداشته باشیم. 

وی با بیان اینکه نسل پنج انقلاب صنعتی در برداشت انسان نسبت به دانایی، توانایی، ثروت و حیات اثر گذاشته است، افزود: واقعیت این است که دانایی انسان نسبت به ابزار در هر مرحله تغییر کرده است. زمانی لازم بود که ما جذر و انتگرال یاد بگیریم، اما کمی بعد ماشین حساب آمد و جذر را حل می‌کرد و امروز هم هوش مصنوعی به کمک آمده است و در رابطه انسان با دانایی، توانایی، روزی و حیات تأثیر گذاشته است. 

دکتر طهرانچی ادامه داد: واقعیت این است که امروز اولویت تأثیرگذار در انتخاب جوانان برهم کنش انسان و کامپیوتر یا همان HCI است که در آن علوم کامپیوتر، علوم مهندسی، طراحی و هنر بسیار مهم است و جرم رشته‌هایی مانند فیزیک سبک شده و برای اصلاح باید فیزیک خود را در این چارچوب تعریف کند، چرا که اگر تغییر نکنیم و بر روش و مسیر قبل اصرار داشته باشیم، جوانان دیگر به سمت ما نمی‌آیند. بنابراین باید فیزیک مفهوم خود را در HCI  پیدا کند و اگر اینگونه شد، می‌تواند پیشرو باشد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: اتفاقات رخ داده در دانشگاه و انتخاب رشته دانشجویان قابل تأمل است و باید آن را واکاوی کرد. نگاه بچه‌ها به آینده نشان می‌دهد که توان محاسباتی در مقابل دانش ریاضیاتی قد علم کرده است و ما باید برگردیم و در مفهوم آنچه از فیزیک و ریاضیات در توانمند شدن دانشجویان لازم است، پاسخ مناسب بدهیم.