به گزارش خبرگزاری هنر برتر از روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، آغاز این مراسم با یادی از مرحوم حسن حبیبی، رییس سابق فرهنگستان زبان و ادب فارسی همراه بود و پس از آن مجری برنامه با خواندن ابیاتی از فردوسی به حاضران خیر مقدم گفت و سپس دکتر غلامعلی حداد عادل برای سخنرانی حاضر شد.
زبان فارسی به مثابه شناسنامۀ ملّی
دکتر غلامعلی حدادعادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نخستین سخنران این مراسم در ابتدا ضمن عرض خیرمقدم به استادان، سفرای کشورهای خارجی، اعضای پیوسته و وابسته و افتخاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی و تبریک روز ملّی زبان فارسی افزود: روز 25 اردیبهشت را شورای عالی انقلاب فرهنگی در ایران روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی نامیده است. ما این روز را روز جشن ملّی زبان فارسی می دانیم و فرهنگستان خود را موظّف به بزرگداشت این روز می شناسد. همزمانی این روز با ایّام برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب در ایران تاکیدی بر اهمیّت این روز و نشانه ای از قوّت زبان فارسی است. پس از این فرصت استفاده می کنم و به ملّت ایران و علاقه مندان به زبان فارسی در مورد فعالیت های فرهنگستان زبان و ادب فارسی گزارشی می دهم و به وضع زبان فارسی در ایران، فرصت های پدید آمده برای تقویت این زبان و همین طور تهدیدها و خطرات موجود بر سر راه آن اشاره ای می کنم.
او با بیان این که نخست اشاره ای به اهمیت زبان فارسی و جایگاه این زبان در نظر ملّت ایران ضروری است، ادامه داد: زبان فارسی رکنی مهم از فرهنگ ملّی ما ایرانیان است؛ تا ایران بوده، زبان فارسی بوده و تا زبان فارسی بوده، ایران بوده است و تا زبان فارسی خواهد بود، ایران هم خواهد بود. این طور است که سرنوشت ایران و ایرانی بودن با زبان فارسی گره خورده است. زبان فارسی شناسنامۀ ملّی ما مردم ایران است و در جهان بیش از هر چیز ایران را با ادبیات فاخر و گران سنگ فارسی می شناسند. این زبان به برکت لطف سخن و معانی مندرج در آن آفاق را درنوردیده و پیام مردم ایران را در طول تاریخ به سراسر جهان رسانده و امروز نیز می رساند.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان این که شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1368 اساسنامۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی را تصویب کرد تا فرهنگستان در طول 90 سال گذشته برای سومّین بار احیا شود و اکنون 34 سال از عمر فرهنگستان سوّم می گذرد، ادامه داد: «وظیفۀ ما پاسداری از آن کاخ بلندی است که فردوسی پی افکند. ما خود را میراث دار آن بنای باشکوهی می دانیم که او با 30 سال رنج پی افکند و به ما سپرد. کاخی که از باد و باران گزند نمی یابد. ما در فرهنگستان برای نگهبانی از زبان فارسی وظایف گوناگونی بر عهده داریم. بنده به ریوس این وظایف در گروه های گوناگون اشاره ای می کنم. وظایفی که یکی از مهم ترین آن ها واژه گزینی است. ما برای واژه گزینی با بیش از 110 گروه تخصصی استادان دانشگاه ها و مترجمان علوم همکاری می کنیم و تاکنون قریب به 70 هزار معادل فارسی برای اصطلاحات بیگانه در رشته های مختلف علوم تصویب کرده ایم. واژه های مصوّب سال قبل فرهنگستان همه ساله در یک کتاب مستقل منتشر می شود و امسال نوزدهمین فرهنگ واژه های مصوب را در نمایشگاه کتاب عرضه کردیم. در هر رشته ای که واژه های مصوّب به هزار واژه برسد یک فرهنگ تخصصی به نام هزارواژه برای آن رشته منتشر می کنیم و تاکنون 35 هزارواژۀ مختلف برای رشته های گوناگون منتشر کرده ایم. علاوه بر این در گروه واژه گزینی، پژوهشکدۀ واژه گزینی هم وجود دارد که یکی از کارهای آن تربیت کارشناسان ارشد در دورۀ واژه گزینی است و تاکنون 8 دوره دانشجوی ارشد پذیرفته ایم که متخصص واژه گزینی می شوند و از همکاری بعضی از آن ها در فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز بهره مندیم و پایان نامه هایشان سرمایه ای برای واژه گزینی است. ما واژه گزینی را در ایران به صورت یک علم درآورده ایم. ضمن این که با موسسات جهانی نیز همکاری نزدیکی صورت داده ایم به گونه ای که ایران در سطح آسیا به یکی از کشورهای فعال در دست یابی به زبان بومی دانش واژه گزینی تبدیل شده و از این جهت مورد تایید مراجع جهانی است. کار دیگر فرهنگستان، تالیف فرهنگ جامع زبان فارسی است که زیر نظر استاد علی اشرف صادقی، عضو پیوستۀ فرهنگستان و چند ده نفر متخصص فرهنگ نویسی صورت می گیرد و فرهنگی منطبق با آخرین پیشرفت های تخصصی فرهنگ نویسی در جهان در 35 جلد در دست تالیف است که سه جلد آن منتشر شده و امیدواریم جلد چهارم آن سال آینده در نمایشگاه کتاب عرضه شود.
دکتر حدادعادل با اشاره به این که یکی دیگر از کارهای صورت گرفته در فرهنگستان زبان و ادب فارسی تالیف انواع دانشنامه هاست، افزود: مهم ترین دانشنامۀ تاکنون منتشرشده در مورد زبان و ادب فارسی، دانشنامه ای 12 جلدی است که در گروه پژوهش های ادبی زیر نظر زنده یاد اسماعیل سعادت تالیف شد و امروز توسط اعضای همان گروه ادامه پیدا می کند. ضمن این که ما در گروه زبان و ادب فارسی در شبه قارۀ هند، تالیف دانشنامۀ شبه قاره را در دست داریم که جلد ششم آن امسال در نمایشگاه کتاب عرضه شده است. ما همچنین در نظر داریم دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در آسیای صغیر و آناتولی را هم در آینده منتشر کنیم و مقدّمات آن فراهم شده است. در فرهنگستان به تناسب مسایل زبان فارسی و جهات و جوانب این زبان گروه های متعددی شکل گرفته است. از جمله گروه زبان و رایانه، ادبیات معاصر، دستور زبان و خطّ فارسی، ادبیات تطبیقی، زبان ها و گویش های ایرانی، آموزش زبان و ادبیات فارسی و ادبیات انقلاب اسلامی. انتشارات فرهنگستان تاکنون بیش از 250 کتاب منتشر کرده است و ناشر 8 مجله علمی پژوهشی در حوزۀ زبان و ادب فارسی است.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: کتابخانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، غنی ترین کتابخانۀ تخصصی زبان و زبان شناسی و ادبیات فارسی در کشور است و ما با موسسات گوناگونی همکاری می کنیم که به نام بعضی از آن ها اشاره می کنم؛ ما با سازمان ملّی استاندارد همکاری فنی و تخصصی می کنیم. با وزارت آموزش و پروش چه در برنامه ریزی و تالیف کتاب های فارسی، چه در بازآموزی معلمان و همکاری با دانشگاه تربیت معلّم ارتباطی نزدیک داریم. با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای انتقال ادب فارسی به نسل جوان همکاری می کنیم. در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عضو اصلی و موثر شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی هستیم و با صداوسیما به خصوص در باب واژه گزینی همکاری می کنیم.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به بنیاد سعدی به عنوان شاخه ای برآمده از درخت کهن زبان فارسی و فرهنگستان زبان و ادب افزود: این بنیاد یکی از همکاران مستمّر ماست. وظیفۀ بنیاد سعدی آموزش زبان فارسی در جهان و گسترش آن در سطح بین المللی است. ما در همین زمینه با وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشگاه علوم انسانی، وزارت علوم، سازمان استعدادهای درخشان ارتباط مستمر داریم.همچنین با انجمن ویراستاران و بسیاری سازمان های مردم نهاد در حوزه زبان فارسی همکاری می کنیم. ما در یک سال اخیر باب همکاری وسیعی را با دانشگاه ها گشوده ایم و در هر دانشگاه، در دانشکده ادبیات یا گروه زبان وادب فارسی صاحب دفتر ارتباط با فرهنگستان هستیم و گروه های ادبیات فارسی دانشگاه های سراسر کشور نماینده ای به فرهنگستان معرفی کرده اند. امروز چند ده نفر از این مسیولان ارتباط دانشگاه ها با فرهنگستان در جلسه حضور دارند.
دکتر حدادعادل با اشاره به این که در کنار این فعالیّت ها که نویدبخش گسترش و تقویت پاسداری از زبان فارسی است به بعضی از تهدیدها و دشواری ها بر سر راه زبان فارسی اشاره کرد: یک تهدید که زبان و خطّ فارسی را در کشور ما در معرض خطر قرار داده است تهدید ناشی از جهانی شدن یا جهانی شدگی است و مختص کشور ما هم نیست. امروز به واسطه وسایل ارتباطی جدید و سپهر رایانه ای همه فرهنگ ها را تحت تاثیر قرار داده و زبان فارسی و خطّ فارسی هم از تاثیر منفی آن در امان نمانده است. بر این تهدید باید کم کاری و ترک فعل برخی مسیولان داخلی را هم افزود. به گونه ای که امروز شاهد وفور کلمات خارجی با خط بیگانه در نقاطی هستیم که مطابق قانون ممنوع است. درواقع اجرای ناقص قانون ممنوعیت استفاده از واژه های بیگانه چنان ایجاد مشکل کرده است که در تابلوی سر در مغازه ها، نام موسسات و نام کالاها و تولیدات شاهد استفاده از اسامی بیگانه، با خط بیگانه و حتی در برخی مواقع بدون استفاده از خط فارسی در کشور ایران و سرزمین فردوسی هستیم.
او با بیان این که فرهنگستان خود را موظّف به مقابله با کج راهی ها و مطالبه از دیگر دستگاه های مسیول در این زمینه می داند، ادامه داد: وظیفۀ علمی ما در قانون مشخص است و از اینکه دیگر دستگاه های اجرایی در این زمینه به وظایف خود عمل نمی کنند گله مندیم. صداوسیما با این که در سه، چهار سال اخیر نسبت به استفاده از واژه های بیگانه در سخنرانی و ادبیات مسیولان حساسیتی قابل توجه نشان می دهد و تلاش قابل تقدیری می کند اما در تبلیغات به شکلی سخاوتمندانه از الفاظ خارجی استفاده می شود و این خلاف قانون است و انتظار ما این است که پاسداری بیشتری از زبان فارسی صورت بگیرد.
دکتر حدادعادل در ادامه با اشاره به این که زبان فارسی به برکت طبیعت، تاریخ و پشتوانه علمی خود و تحولاتی که در جامعه رخ داده است و اهتمامی که نظام جمهوری اسلامی ایران، دولت و مجلس به این زبان دارد افزود: همچنان که رهبر معظّم انقلاب دایما بر پاسداری از زبان فارسی تاکید می کنند ما امرز شاهد جلوه و جلا و رونق یافتن این زبان هستیم. زبان فارسی امروزه از توانانی ترجمۀ انواع متون در رشته های گوناگون علوم انسانی و فنی و مهندسی و پایه برخوردار است و کسانی که دانشگاه ها و سرنوشت زبان و وضع آن را در دهه های گذشته رصد کرده اند این مورد را تصدیق می کنند. کتاب هایی که امروز از زبان های بیگانه، فصیح تر و دقیق تر و غنی تر از گذشته به دست مترجمان به زبان فارسی ترجمه می شوند نشان از رشد و ترقی زبان فارسی دارند.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پایان اشاره کرد: امسال با ابتکاری تازه روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی مبدل به فرصتی برای برگزاری همایش ها و جلسات علمی متعدد شده است و فرهنگستان برخلاف سال های گذشته این روز را به فرصتی برای برگزاری رویدادهای گسترده علمی در حوزه زبان و ادبیات فارسی مبدل کرده است. به این معنا که از همه گروه های پژوهشی خود درخواست کرده است تا روزهای 25 و 26 اردیبهشت را با برگزاری برنامه های علمی متنوع پاس دارند. امسال نخستین بار که فرهنگستان در این مسیر قدم گذاشته و امیدواریم این تجربه برای سال های آینده توانمندترمان سازد.
دوگانه ایرانی-اسلامی معنا ندارد
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دوّمین سخنران پس از رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود، دکتر محمّدمهدی اسماعیلی با اشاره به ایّام دهۀ کرامت گفت: امسال روز بزرگداشت فردوسی بزرگ با ایّام دهۀ کرامت مصادف شده که تقارنی دلنشین است. حضور حضرت علیّ بن موسی الرّضا (ع) در ایران یک تحوّل علمی و تمدنی را به دنبال داشته است و شاید از این نظر کمتر مورد توجّه قرار گرفته است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: هجرت تاریخی امام رضا (ع) منشاء تحوّلات بزرگی شد، همان طور که مرحوم شهید مطهری در قضاوت تاریخی تاکید دارد، هم خلیفۀ آن روز دانش دوست بود و هم اینکه حضور امام ریوف خودش را بهتر از گذشته نشان دهد. بنابراین اگر مرکز علمی کشور در آن دوره از بغداد به مرو و خراسان منتقل می شود و دانشمندان بسیاری از خراسان بزرگ در آسمان فرهنگ و دانش ایران فرهنگی بزرگ تمدن اسلامی درخشش پیدا می کنند، قطعاً یک ریشۀ مهم دارد و آن ریشه هجرت تاریخی امام رضا (ع) است.
دکتر محمّدمهدی اسماعیلی در ادامه با اشاره به تعلّق فردوسی بزرگ به خطّۀ بزرگ خراسان گفت: بزرگان ما در حوزۀ های مختلف فقاهتی، حتی فقها در شاخه ها و مذاهب مختلف از جمله برادران اهل سنّت ما عمدتاً از همین منطقه هستند و یک دورۀ بازگشت به فرهنگ و هویت ایرانی با رودکی بزرگ و فردوسی شکل می گیرد. بنابراین به لحاظ تاریخی این مقطع بسیار مهم و تاثیرگذار است. فردوسی شاعر نیست، بلکه حکیم است و مرتبه والاتر و بالاتری نه به صرف بیان هنرمندانۀ الفاظ دارد و یک تفکر حِکَمی پشت سر شاهنامه بوده و آن احیای یک هویّت و پیوند آن با هویّت دینی است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن آنکه فردوسی را نقطۀ اوج شکل گیری تفکّر و تعامل دینی با هویّت ایرانی دانست گفت: ما فردوسی را تعظیم می کنیم نه اینکه تنها یک شاعر بزرگ است که سی سال برای شاهنامه مرارت کشیده، که این در جای خودش به تنهایی حسن بزرگی است امّا بالاتر از آن در قلّۀ حکمت ایرانی و اسلامی قرار دارد و ما به او مباهات می کنیم.
دکتر اسماعیلی ادامه داد: در 200 سال اخیر جریانی بریده از سنّت و فرهنگ ایرانی-اسلامی تلاش کرد دوگانۀ ایرانیت و اسلامیّت را ایجاد کند؛ گویی این دو با هم جمع شدنی نیستند. شما با مرور آثار برخی از روشنفکران نسل های اول و بعدی می بینید که یک تفرقه و تمایز جدی را بین این دو فرهنگ قایل هستند و می خواهند از این تاریخ مشعشع حضور اسلام پل بزنند و عبور کنند. بزرگانی مثل مرحوم شهید مطهری که عالم به زمان بود با کتاب خدمات متقابل ایران و اسلام نشان داد که این فکر نادرست است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه با اشاره به انقلاب اسلامی ایران گفت: نهضت امام راحل بر پایۀ حل این دوگانه ها شکل گرفت؛ همچون دوگانۀ جمع شدن دین و علم جدید. امام راه سومی را گشود و تعامل ما را با علم مشخص کرد. در دوگانۀ تجدّد و سنت نیز ما به دنبال حذف تجدّد نبودیم، ما به دنبال عبور از سنّت نبودیم. جمع این دو در اندیشۀ انقلاب اسلامی پدید آمد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: از جمله دوگانه هایی که انقلاب امام برای ما حل کرد، دوگانۀ ساختگی میان ایران و اسلامیّت بود که تلاش می کردند فردوسی بزرگ را نمایندۀ ایران پیش از اسلام نشان دهند و رهبران حکیم انقلاب آن دوگانه را حذف کردند و ما دوگانه ای به نام ایرانیّت و اسلامیّت نداریم و به گذشتۀ فرهنگی خود در دورۀ ایرانشهری نگاه مثبت داریم.
به گفتۀ محمّدمهدی اسماعیلی شاید مثل هر دورۀ فرهنگی بتوان اشکلاتی را به دورۀ ایرانشهری قبل از اسلام نیز وارد کرد امّا با هویت ایرانشهری قبل از اسلام دوگانه نمی سازیم؛ بلکه نقطۀ اوج و درخشش فرهنگی ایران را در امتزاج آن با روح اسلامی و این دین آسمانی می بینیم. این امتزاج به ما عزّت صد چندان داده و باعث شکوفایی حوزۀ علم و فناوری ما شده است. بزرگانی مثل فارابی، ابوعلی سینا و… حاصل همین امتزاج هستند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود به احیای ارتباطات فرهنگی با کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: در دولت مردمی بنای ما احیای ارتباطات فرهنگی است. من بیشترین سفرها را به کشورهای دوست و برادر داشته ام. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به حضور سفرای کشورهای همسایه در این مراسم گفت: مرزهایی که عموما در 100 سال اخیر درست شده است نمی توانند هویّت فرهنگی منطقه را به هم بریزند؛ ما به حکیم نظامی افتخار می کنیم که در کشور دوست و برادر آذربایجان خفته و یک میراث بزرگ برای حوزۀ فرهنگی ما است. ما هیچ تعارضی با هیچ بخشی از این جغرافیای فرهنگی احساس نمی کنیم و در یک جوّ و فضا نفس می کشیم، از یک میراث مشترک صحبت می کنیم و به آن ها می بالیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان سخنان خود ضمن تشکّر از رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: شخصیتی چون دکتر حداد عادل تمام عمر با برکت خود را در راه اعتلای فرهنگ ایرانی و اسلامی گذاشته است و حضور چنین شخصیتی جای مباهات دارد.
زبان فارسی میراث نیاکان ماست
رودرا گایوراو شرست، سفیر کبیر جمهوری هند در تهران دیگر سخنران نخستین روز از آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی بود که سخنان خود را با تشکر برای دعوت شدن به این مراسم و شادباش آن آغاز کرد. او با اشاره به این که هند و ایران از دیرباز با یکدیگر روابط فرهنگی گسترده داشته اند و این روابط همواره فراتر از قوم، مذهب، مرز و جغرافیا بوده است، ادامه داد: این رابطۀ فرهنگی با وجود تحولات سیاسی و مذهبی هرگز از هم نگسست و پیوند فرهنگی ایران و هند در هر دوره تاریخی در ابعاد مختلف در اوج شکوفایی بود. بزرگترین دلیل این شکوفایی، زبان و ادب فارسی است. زبان فارسی از دو جهت به گسترش و غنی سازی معرفت هند کمک کرد؛ نخست از طریق انتشار آن در جهان و دوم از طریق تولید دانش در هندوستان. باید بدانید که منظور ما از زبان فارسی نیز فقط فارسی معاصر نیست و ما تمامی اشکال آن را در طول تاریخ گرامی می داریم. به قول شاعر تو هر رنگی که خواهی جامه می پوش/ که من آن قد رعنا می شناسم.
سفیر کبیر هند با بیان این که نقش زبان اوستا مثل زبان سانسکریت در فهم تاریخ هندوستان انکارناپذیر است، اشاره کرد: ما زبان فارسی معاصر را بخشی از وجود خود می دانیم و به حد توان در راستای پاسداشت آن می کوشیدیم. زبان فارسی در هندوستان هرگز زبان بیگانه محوری محسوب نمی شود و مثل شیروشکر به تمام زبان های هند آمیخته شده است. بخش مهمی از تاریخ سیاسی و اجتماعی هند به زبان فارسی نوشته شده است و اگرچه این زبان، زبان مادری ما نیست اما بی شک میراث نیاکان ماست و طبیعی است که پاسداشت زبان فارسی برای هند مهم باشد. بر همین اساس مجلس هند در قانونی مصوب سال 2023 میلادی زبان فارسی را یکی از زبان های کلاسیک هند برشمرد و این موضوع پیغامی بزرگ در راستای پاسداشت زبان فارسی در هند است و ثمرۀ این اتفاق را هم اکنون می توان در تشکیل کرسی های آموزش زبان فارسی در مدارس و دانشگاه ها در ولایات هند دید.
رودرا گایوراو شرست همچنین افزود: باعث افتخار من است که امروز اینجا هستم و بر هیچ کس پوشیده نیست که هندوستان در دهه های گذشته با هوشیاری و توجه به پاسداری از زبان فارسی پرداخته است. می دانیم که ما همواره به نام جهانی سازی تحت استعمار بوده ایم و امروز فشار زبان های استعماری چنان زیاد است که به گفتۀ کارشناسان در دو هفته یک زبان می میرد اما فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بخش واژه گزینی آن مقابل این آسیب ایستاده است. اگر کسی از من بپرسد که در طول تاریخ بزرگترین دستاورد ایرانیان چه بوده است؟ من بی درنگ پاسخ خواهم داد که پاسداشت زبان فارسی چون ایشان توانستند زبان را پاسداری کنند و فرهنگ و ملیّتشان را محفوظ دارند. ما به این رفتار ایرانیان می بالیم و می توانیم آن را الگوی خود قرار دهیم.
سفیر کبیر جمهوری هند در تهران با اشاره به این که ایرانیان را به طور کل و فرهنگستان زبان و ادب فارسی را به طور خاص وارثان فرهنگ فردوسی می داند افزود: ما فردوسی را به عنوان نماد ایستادگی در برابر استعمار فرهنگی می دانیم. روحیات فردوسی برای همه ما که با نوعی استعمار مواجه ایم بسیار بااهمیت است. شاهنامه میراث ما هندیان هم هست و اسطوره های آن با اسطوره های مهاباراتا شباهت بسیار دارد از جمله آسیب ناپذیری اسفندیار و آمون اثبات بیگناهی سیاوش. هندی ها چنان با شخصیت های شاهنامه احساس نزدیکی می کنند که نام فرزندانشان را نیز از آن برمی گزینند، ازجمله رستم و جمشید. گرامیداشت حکیم فردوسی منجر به پاسداشت زبان فارسی می گردد و برای ما هندیان هم به همان اندازه مهم است که برای ایرانیان اهمیت دارد.
21 آبان، رونمایی از جلد سوم دست نوشته های نیما
پس از سخنان سفیر کبیر هند، معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان به سخنرانی پرداخت؛ دکتر محمّد دبیرمقدّم در ابتدای سخنان خود با اشاره به 90 ساله شدن نهاد فرهنگستان زبان فارسی در اردیبهشت 1403 گفت: فرهنگستان ایران معروف به فرهنگستان اوّل توفیقات ستودنی در واژه گزینی داشته است. فرهنگستان زبان ایران مشهور به فرهنگستان دوم اهتمام ویژه ای به پژوهش های گویش شناختی نشان داد. با توجه به گذشت 34 سال از تشکیل فرهنگستان سوم، دستاوردهای قابل توجهی در کارنامۀ پژوهشی آن حاصل شده که دسترنج خانوادۀ بزرگ فرهنگستان است.
معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان با اشاره به تشکیل پژوهشگاه علمی در فرهنگستان سوم گفت: این دستاوردها شامل تولید محتواهای پرشمار در دستور خط فارسی، زبان ها و گویش های ایرانی و تقویت زبان فارسی در مقام زبان علم است که در دو فرهنگستان پیشین محدود به واژه گزینی علمی بود.
تقویت حضور و به کارگیری زبان و ادبیات فارسی در ابزارهای نوین ارتباطی از جمله دیگر اقداماتی بود که مورد اشاره معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان قرار گرفت. دکتر محمّد دبیرمقدّم با اشاره به لزوم توجه به زبان و ادبیات فارسی در این ابزارها به ویژه ابزار نوظهور چت جی پی تی خبر داد: فرهنگستان زبان و ادب فارسی اعلام آمادگی کرده که موسسات، سازمان ها و شرکت هایی که در تهیّۀ ابزارهای ویرایشگر فعالیت دارند، می توانند درخواست نشان فرهنگستان را طبق ضوابط اعلامی تا دو ماه آینده در وبگاه گروه زبان و رایانه ارایه کنند.
دکتر دبیر مقدّم در جایی دیگر از سخنان خود با اشاره به جایگاه نهاد بالادستی فرهنگستان زبان و ادب فارسی نکته ای را طرح کرد و گفت: به درخواست شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1395 سند ملی گسترش زبان فارسی پس از رایزنی با وزارتخانه ها، سازمان ها و موسسات مربوط در فرهنگستان تدوین گردید امّا تاکنون هیچ اقدام جدّی و موثری برای تصویب و عملیاتی کردن سند از جانب نهاد سفارش دهنده صورت نگرفته است.
معاون پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: همسو با این اقدامات پس از برگزاری جلسّات کارشناسی در معاونت پژوهشی علوم پزشکی، علوم، هنر و زبان و ادب فارسی و با محور قرار دادن آموزش و پرورش که مسایل و موضوعات آن مبتلا به هر چهار فرهنگستان است و با دعوت از کارشناسان مختلف، کتاب بازخوانی آموزش و پرورش رونمایی شد. اکنون بیم آن می رود که این اهتمام بی اثر بماند.
دکتر دبیرمقدّم در ادامه همین موضوع گفت: پس از جلسّات متعدّد با کارگروهی ورزیده از متخصصان داخل و خارج فرهنگستان و سازمان ملّی استاندارد، مبحث موضوع نویسه گردانی زبان فارسی را در سازمان جهانی استاندارد ثبت کردیم و برگردان فارسی آن سند را نیز در سازمان ملّی استاندارد مصوّب کردیم؛ کدام سازمان یا نهاد، اجرایی کردن این سند نویسه گردانی را به عهده خواهد گرفت؟
معاون پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پایان خبر داد که در 21 آبان و همزمان با زادروز نیما یوشیج جلد سوّم پژوهش هایی در دست نوشته های نیما که حاوی 200 شعر تاکنون چاپ نشده این شاعر معاصر است در فرهنگستان رونمایی خواهد شد و بی درنگ پس از آن اسنادش برای آگاهی عموم بر روی وبگاه فرهنگستان زبان و ادب فارسی قرار خواهد گرفت.
شاهنامه بانک مرکزی زبان فارسی است
جعفر یاحقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی دیگر سخنران نخستین روز از آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی بود که سخنان خود را با شادباش هم نشینیِ «زبان فارسی» و «حکیم ابوالقاسم فردوسی» آغاز کرد و گفت: چه نامی زیبنده تر از آن چه حاصل کنار هم نشستن این دو عبارت به میمنت و خجستگی است. زبان فارسی با چتر فراگیری که در منطقه و فرامنطقه ایجاد کرده یادگار گذشتگان و عامل پیوند دل های ما با اهالی این مناطق بزرگ است. من بر ایران جغرافیایی تآکید نمی کنم و ایران فرهنگی مرادم است که هند و چین و آسیای مرکزی و قفقاز تا سواحل مدیترانه را دربرمی گیرد. بر راس این چتر جغرافیایی، شاهنامه است که ما را به جهان متصل می کند. شاهنامه فرخندگی دیگری هم دارد و آن پیونددهندگی دو پله از فرهنگ و تمدن آریایی است؛ بخش پیش از اسلام و بخش پس از اسلام به گونه ای که شاید اگر فردوسی نمی بود و اهتمام او با بخشی از فرهنگ خود و کیفیتی که در گذشته ها بدرود گفته بودیم.
جعفر یاحقی همچنین با اشاره به این که زبان فارسی در قالب شاهنامه تلطیف و ملایم شد و درواقع سایش پیدا کرد و نرم شد از نقش و تاثیر این نرمی و ملایمت در گسترش این زبان گفت و افزود: تمام ادبیات پس از شاهنامه به نحوی روشن تحت تاثیر کردار شاهنامه قرار گرفت. یاحقی ادامه داد: چنان چه می دانید پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی در ایران عمر درازی ندارد و روزی که برای اولین بار در سال 1377 در مرکز خراسان شناسی در مشهد وابسته به آستان قدس رضوی نخستین جلسه بزرگداشت فردوسی را برگزار کردیم هنوز به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی نرسیده بود و من بسیار سرفرازم که امروز در سراسر کشور صدای فردوسی و شاهنامه به گوش می رسد و نه فقط در سراسر کشور که در سطح جهان و این باعث سرافرازی است و ما سپاس گذار اهتمام کنندگان و به خصوص فرهنگستان هستیم که این چتر فراگیر را گشودند و ا ن شاءالله گشوده تر هم خواهد شد.
او با بیان این که اگر فرهنگ آریایی را درختی تناور در نظر بگیریم، درختی با ریشه هایی در گذشته های دور، تنه آن می تواند شاهنامه باشد و شاخه هایش جلوه هایی از زبان فارسی چه در زمینۀ نثر و چه در زمینۀ نظم ادامه داد: این تمثیل خود بارها در شاهنامه آمده است. شاهنامه تنه این درخت است. زبان فارسی در شاهنامه شکل و هویت و معنا پیدا کرد و تبدیل به زبان ادب و ادبیات شد. فارغ از این که پیش از آن بسیار چیزها بوده است و صدها کتاب نظم و نثر وجود داشته اما آن چه امروز در اختیار داریم همین تنۀ درخت و باقی شاخه ها بر همین تنه روییده است. تاثیرات شاهنامه به وضوح در متون مختلف فارسی مشخص کنند و بسیاری از کتاب های ما به شدت تحت تاثیر شاهنامه بوده اند. به خصوص متون تاریخی که به سمت حماسه رفتند و این تاثیری بسیار مهم است. ضمن این که ما متن هایی در زبان فارسی داریم که به کل فراموش شان کرده ایم.» یاحقی با اشاره به تمثیلی دیگر افزود: «شاهنامه به مثابه بانک مرکزی زبان فارسی است و همۀ سرمایه گذاری های اولیه زبان فارسی در شاهنامه موجود است و همۀ نسوج و نقدینگی زبان فارسی باید در آن جست وجو شود.
یاحقی همچنین با اشاره به این که متاسفانه در سال های گذشته برای برخی تصویر موهومی پدید آمده که گویی شاهنامه تنها متعلق به جریانی خاص است و با فرهنگ اسلامی و فرهنگ دورۀ جدید همخوان نیست به انتقاد از روندی پرداخت که آن را از یک سو «شاهنامه گریزی» و از سوی دیگر تصور در تضاد بودن شاهنامه با اسلام دانست و افزود: با پیوند مبارک بین ایران و اسلام، زبان فارسی به عنوان بازو و دست راست اسلام در شبه قاره عمل کرد و از طریق شاهنامه بود که زبان فارسی در نقاط گوناگون گسترش پیدا کرد.
گفتنی است که در پایان این مراسم رونمایی آثار ادارۀ نشر فرهنگستان با حضور آقایان دکتر حدادعادل، دکتر محمّد دبیرمقدّم، دکتر مجتبی حسینی، دکتر عباسی، دکتر اسهار، دکتر علی اشرف صادقی، دکتر مولایی، دکتر جلالی و دکتر جعفری جزی برگزار شد. این کتاب ها شامل 18 اثر به عناوین زیر بود:
جاودان نامۀ کبیر به لهجۀ گرگانی، گنجینۀ گویش های ایرانی (اصفهان)، مکاتیب، متن پنهان اشعار قیصر امین پور، فرهنگ سینه به سینه، کتاب شناسی توصیفی کتاب های درسی زبان و ادبیات فارسی مدارس (1300-1400)، فرهنگ زبانزدهای طَرقی، فرهنگ اصطلاحات زبانی در ادبیات داستانی و نمایشی، گنجینۀ گویش های ایرانی خوزستان، فرهنگ مصادر تاتی، تالشی و گیلکی، جلوه های تاثیرگذاری ایرانیان بر ادبیات انگلیسی، میراث ادبی فاطمه سیّاح در شوروی، فرهنگ واژه های مصوّب دفتر نوزدهم. هزارواژۀ حمل و نقل درون شهری-جاده ای، هزار واژۀ ژیوفیزیک، دانشنامۀ زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره، نام شانسی پارتی و واژه های سغدی در متون کهن فارسی. این مراسم با اجرای قطعاتی از شاهنامه با هنرمندی پویا اخواص و اجرای موسیقی نواحی با هنرمندی محسن کریمی به پایان رسید.
5757
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "حدادعادل در آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت فردوسی: ایرانی بودن با زبان فارسی گره خورده است" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "حدادعادل در آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت فردوسی: ایرانی بودن با زبان فارسی گره خورده است"، کلیک کنید.
