تیغ دولبه معلم بلاگری – هنر برتر

نظام آموزشی ما مدت هاست که با پدیده ای به نام «معلم بلاگرها» روبه رو است و اگرچه آموزش وپرورش در روزهای اخیر این کار را ممنوع اعلام کرده، اما گروهی از صاحب نظران می گویند همه معلم بلاگرها را نباید با یک چوب راند. آن هایی که هدف و تمرکزشان صرفا تولید محتوای آموزشی است، می توانند در انتقال بهتر مفاهیم درسی به دانش آموزان کمک کنند.

به گزارش هنر برتر، رسالت نوشت: البته بر سر این موضوع عده ای در جایگاه موافق و عده ای مخالف باهم رودررو شده اند ولی هر دو طیف در این مورد اشتراک نظر دارند، که نظام آموزشی ما هنوز دستورالعملی برای فعالیت معلمان در فضای مجازی تهیه نکرده و همین امر سبب شده بعضا محتواهایی برخلاف هنجارها و ارزش های جامعه تولید و الگوی نامناسبی برای دانش آموزان به حساب آید. بارها نیز ویدیوهایی در شبکه های اجتماعی دست به دست چرخیده و جنجال برانگیز شده است. 

فضای مجازی در سال های اخیر تحت تاثیر بلاگرها بوده است؛ پدیده ای نوظهور که با گسترش استفاده ازشبکه های اجتماعی
مختلف درمیان کاربران زیادی شکل گرفته است، اما هنگامی که از معلم بلاگرها سخن می گوییم، ماجرا کمی متفاوت می شود. بلاگرها به دنبال کسب شهرت و منفعت مادی اند. ازاین رو، وقتی قرار باشد معلمی باهدف درآمدزایی به این عرصه وارد شود، از اهداف اصلی نظام آموزشی دور خواهد شد. 
البته بلاگری معلم ها می تواند مزیت و فرصتی هم برای نظام آموزشی باشد. معلمان توانمند و خلاقی که قادرند از این ظرفیت در جهت بهبود فضاهای آموزشی، ساده سازی محتوای دروس و اشتراک گذاری آن ها با دیگران استفاده کنند، اما واقعیت این است که همه معلم ها با چنین رویکرد و هدفی وارد حوزه بلاگری نشده اند. گاهی محتواهای تولیدی، برای دانش آموزان مناسب نیست و فضای اندیشیدن و پرسشگری در کلاس درس جای خود را به چهره شدن معلم در فضای مجازی می دهد. 

 معلم بلاگری ممنوع!
دراین باره، «علی فرهادی»، سخنگوی وزارت آموزش وپرورش، معلم بلاگری را «ممنوع» دانسته و گفته است: معلم بلاگر موضوعی است که اخیرا مطرح شده و با توجه به توسعه فناوری و شبکه های اجتماعی این کار «ممنوع» است، زیرا حریم خصوصی دانش آموز محترم است و باید توسط خانواده و نظام تعلیم و تربیت در مدرسه حفظ شود. او در گفت وگو با هنر برتر دانش آموزان را معصوم و پاک توصیف و افزوده: «دانش آموز آسیب پذیر و در دفاع از حقوق خود ضعیف است، زیرا بلوغ ندارد و سنش کم است، بنابراین اگر معلمان در فضایی به عنوان معلم بلاگر فعالیت داشته باشند و حقوق خصوصی دانش آموز را نقض کنند طبق قانون برخورد می شود، چراکه موظف به حفظ حقوق کودکان در آموزش وپرورش هستیم.» 
فرهادی هشدار داده است که «در بستر قانون رسیدگی به تخلفات اداری معلمان و کارمندان که مصوب نهادهای قانون گذار است، اگر کسی حریم و حقوق دانش آموز را نقض کند، مطابق قانون برخورد می کنیم.» مدیرکل آموزش وپرورش شهرستان های استان تهران هم خبر داده است که «ضبط فیلم از دانش آموزان در کلاس درس که منجر به ورود به حریم خصوصی آن ها می شود، ممنوع است و خانواده ها حق شکایت دارند. حریم خصوصی نه فقط در مدرسه و کلاس درس، بلکه در تمام ابعاد زندگی شهروندان باید موردتوجه قرار گیرد. بنابراین اگر مطلع شویم معلمی در کلاس درس این اقدامات را انجام می دهد، حتما با آن برخورد می کنیم.» 
 

 هم تهدید و هم فرصت
بااین حال، علیرغم اعلام ممنوعیت از سوی آموزش وپرورش و هشدارهایی که دراین باره صورت گرفته، پدیده معلم بلاگری را باید هم به چشم تهدید و هم فرصت دید؛ پدیده ای که مزیت ها و به همان نسبت چالش ها و مشکلاتی به همراه دارد. فاطمه بنیادی، دکترای علوم ارتباطات و پژوهشگر حوزه علم در باب مزایای این موضوع به «شفقنا» می گوید: «گاهی تدریس فرد آن قدر جذاب است که سبب شده تا تعداد مخاطبانش بالا برود. این افراد یکسری خلاقیت درروش تدریس محتوایشان دارند یا ممکن است ساده سازی محتوایشان بسیار بالا باشد و سبب شود تا مخاطبان باعلاقه مندی بیشتری آن ها را دنبال کنند. این عرضه روش تدریس و اشتراک گذاری آن با اعضای جامعه می تواند اتفاق خوبی باشد. چون از طرفی افراد بیشتری به آن دسترسی پیدا می کنند، از طرف دیگر از زاویه دید سایر همکاران این اشتراک تجربه، اتفاق جذابی است. خیلی ها با استفاده کردن از محتواهای تولیدشده توسط معلم بلاگرها در شبکه های اجتماعی، ترسشان از مواجهه با آموزش در خارج از مدرسه ریخته است و تمرکز بر روی پداگوژی اتفاق خوبی است. خیلی ها دیدند که همکارانشان در سنین بالا و…، در این دوره های آموزشی شرکت کرده اند و از محتواهای آن استفاده می کنند. در چنین شرایطی پدیده پخش مسیولیت اتفاق می افتد، یعنی گویی دیگر تنها نیستند و افرادی مشابه آن ها هم وجود دارند که به سمت یادگیری این آموزش ها می روند که خود سبب ترغیب دیگران می شود. موردی که معلم ها می توانند در انتقال تجربه از آن استفاده کنند، عکس العمل مخاطبان به مدل خاصی از آموزش است. به عبارتی گاهی ارزیابی محتواهای منتشرشده توسط مخاطبان برای معلمان دیگر راهگشاست و این هم از مزایای معلم بلاگری است.» 
این پژوهشگر در ادامه، بابیان چالش های احتمالی این پدیده عنوان می کند: «عملکرد معلم بلاگرهایی که فضای بلاگ را به کلاس می برند و از کاراکتر دانش آموزان استفاده می کنند، با آسیب بیشتری همراه است. به عبارتی همه آسیب هایی که یک کودک ممکن است در فضای مجازی با آن مواجه شود، در اینجا هم چنین امکانی وجود دارد. علاوه بر آن متاسفانه مغز انسان به گونه ای طراحی شده که کمتر پذیرای غم، غصه، ناراحتی و… است، بنابراین کسی که در محتواهایش از خرده روایت ها استفاده می کند، نمی تواند این بخش از زندگی اش را نشان دهد و ناچار به مخفی کردن واقعیت ها و لبخند غیرواقعی زدن می شود که به لحاظ روانی دارای آسیب هایی است و از زاویه دید مخاطب هم این آسیب ها وجود دارد. این نوع معلم بلاگری که کاراکترها را سرکلاس انتخاب می کند و شاگردان را درگیر این کار می کند، می تواند آسیب های دیگری هم داشته باشد ازجمله برای اینکه مخاطبان را با خود همراه کنند، باید همیشه در کلاس پست شاد داشته باشند چراکه جریان عادی زندگی، کمتر ترند می شود.» 
 

معلم بلاگرها؛ از تعمیق یادگیری تا ساده سازی مطالب
ابراهیم سحرخیز، معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش وپرورش در این زمینه، نکاتی را در گفت وگو با «رسالت» مطرح کرده است. او معلم بلاگری را با رعایت یکسری شروط و چارچوب ها فرصت تلقی کرده و می گوید: «اگر این معلمان از فضای مجازی و اپلیکیشن های داخلی و تحت نظارت سیستم استفاده کنند، می بایست تمام تبعات قانونی و الزامات آن را بپذیرند و چنانچه خارج از آن چارچوب است، امکانی برای نظارت وجود ندارد. اما درمجموع نباید چنین فضایی را محدود و بلاگر معلمان را تهدید بدانیم، چراکه معتقدم این اقدام، فرصت سوزی است. امروز در بحث استفاده از شیوه ها و روش های نوین یاددهی- یادگیری یا به کارگیری روش های فناوری هوشمند در فضای مجازی باید به افراد اجازه رقابت بدهیم، چون باعث بروز خلاقیت خواهد شد. در حیطه معلمی نمی توانید یک روش تدریس را تحمیل کنید. ممکن است برخی به دلیل خلاقیت و نوآوری بتوانند محتوای خوبی در فضای مجازی ارایه دهند. گاهی تدریس یک معلم به قدری جذاب است که مخاطب را با خود همراه می کند. درگذشته این فضا وجود نداشت، و اگر در یک مدرسه گمنام و یا شناخته شده ای؛ معلم مبتکری تدریس می کرد، شیوه آموزش او دهان به دهان می چرخید و خانواده ها به سراغ آن مدرسه و معلم می رفتند و حتی با او کلاس خصوصی برمی داشتند، یا بعضا وارد فضاهایی می شدند که به صلاح آموزش وپرورش نبود، به این ترتیب معضلاتی پدید می آمد و چون خارج از مدرسه بود، کنترل آن به لحاظ قانونی با نظام آموزشی نبود، بنابراین خانواده ها می بایست تبعات و عواقب آن را می پذیرفتند. اکنون هم فضای مجازی یک فرصت است، در عین اینکه می تواند تهدید هم باشد. اگر معلم بلاگرها یا افرادی که در این زمینه فعالیت می کنند، در روش های یاددهی- یادگیری دارای نوآوری باشند و یا در تفهیم بیشتر محتوا و مفاهیم کلیدی به دانش آموزان کمک کنند، هیچ اشکالی ندارد. بسته های کمک آموزشی می تواند کتاب و یا ویدیوکلیپ باشد و معلمان ما اگر به شیوه بهتری بتوانند محتوای درسی را در فضای مجازی ارایه کرده و زمینه ای برای تعمیق یادگیری و ساده سازی مطالب دشوار کتب درسی فراهم کنند، باید از این مسیله استقبال کرد. البته بعضی از معلم بلاگرها وارد تکنیک های تست زنی و نمونه سوالات امتحانی شده اند که این مسیله هم ایرادی ندارد، مادامی که کنکور برقرار است، نمی توان مانع چنین فعالیت هایی شد. در صورت برخورد هم این گونه معلمان شیوه دیگری در پیش می گیرند و یا به یک طریق دیگری مخاطبان خود را پیدا می کنند.»
سحرخیز در ادامه با اشاره به مصوبه شورای عالی آموزش وپرورش در مورد ساماندهی تولید محتوای دروس بیان می کند: «طبق این مصوبه، نظارت بر محتوای الکترونیک و یا کتاب های کمک درسی نوپدید، برعهده آموزش وپرورش است و نهاد مسیول هم سازمان پژوهش و برنامه ریزی کتاب های درسی است، در اینجاست که باید نظارت های لازم صورت بگیرد. چون روش های یاددهی- یادگیری ما ممکن است یک رویکرد تلفیقی هم داشته باشد. به عنوان مثال احتمال دارد معلمی که زبان انگلیسی درس می دهد، در بیان مثال های خود برای تفهیم بهتر مطلب، واژگانی را به کار ببرد، که بدآموزی دارد و یا بافرهنگ دینی و اعتقادی ما در تعارض است، آنجا می توان از طریق پلیس فتا به شکل قانونی طرح شکایت کرد و با مسببین و سوءاستفاده گران برخورد قانونی و حقوقی به عمل آورد. در غیر این صورت اگر معلمان ما محتوای کتاب را به خوبی در کلاس آموزش داده و مسایل را از طریق ساده ترین راه حل ها پاسخ دهند و فیلم آن را در اینستاگرام منتشر کنند، اقدامی موثر و جالب است. امروزه برخی معلمان خلاق و مبتکر با روش های ملموس تر و بهتری، نمونه سوالات مرکز تیزهوشان و برخی المپیادها در سایر کشورها را حل و در فضای مجازی منتشر می کنند، این اشکالی ندارد چون برای دانش آموزان مفید است و یا بعضا معلم بلاگرها روش های تندخوانی و تکنیک تست زنی را آموزش می دهند که این هم مفید فایده است. دانش آموزانی که متعلق به طبقات پایین جامعه اند اغلب در مدارس دولتی و با کمترین امکانات تحصیل کرده و برای فراگیری بهتر دروس به لحاظ مادی امکان دسترسی به معلم خصوصی را ندارند، طبیعتا از طریق برخی معلم بلاگرها امکانی برای تفهیم بهتر دروس فراهم شده و ارزان تر هم تمام می شود.» 
 

 لزوم تهیه دستورالعمل های اجرایی و نظارتی ویژه
معاون اسبق آموزش متوسطه به این موضوع هم گریز می زند، که برخی عنوان می کنند حضور معلم در فضای مجازی و بلاگری کردن، از اقتدار معلم در کلاس درس می کاهد، درحالی که معتقدم «نمی توان فضای مجازی را به روی دانش آموزان بست و باتوجه به توسعه فناوری های هوشمند، نباید دانش آموزان و معلمان را برای تمرکز صرف بر کتاب های درسی ملزم کرد. عصر مولتی مدیاست و آلترناتیو و پدیده های زیادی در کنار معلم وجود دارند، آن معلمی که می تواند در طوفان رقابت خودش را حفظ کند، و حرف تازه ای برای گفتن داشته باشد، برنده است. اگرچه امروزه دسترسی به اطلاعات زیاد است، ولی نقش معلم به عنوان راهبر آموزشی هنوز هم یک نقش منحصربه فرد و کلیدی است. این معلمان هستند که از میان تمامی محتواهای آموزشی در فضای مجازی، می توانند دانش آموزان را راهنمایی کنند که کدام محتوای ارایه شده مناسب است. واقعیت این است که معلم بلاگرها می توانند به خلاقیت بیشتر دانش آموزان و اندیشیدن به راه حل های غیرکلیشه ای در حل مسایل درسی کمک کنند. بنابراین باید چنین فضایی را مدیریت و بر آن نظارت کرد و چنانچه محتوای ارایه شده، در تعارض با اهداف درسی و آموزه های اخلاقی باشد، برخوردهای لازم صورت پذیرد.» 
سحرخیز تاکید می کند که «نباید معلمان بلاگر را تهدید و مانع فعالیت آن ها در شبکه های اجتماعی شد. اگر محتوای تولیدی آن ها بدآموزی دارد و در تعارض با اهداف آموزش وپرورش است، باید به شکل مورد به مورد تصمیم گیری و برخورد کرد. اما اینکه به صورت کلی فعالیت معلم بلاگرها را ممنوع کنیم، به نظر می رسد که رویه درست و سنجیده ای نیست. 
نظارت بر فعالیت و ساماندهی آن ها، نتایج مثبت و موثری به دنبال دارد. درگذشته الگوهای برتر تدریس را معرفی و از معلمان می خواستند به سمت تولید محتوای الکترونیک گام بردارند. در بدو شیوع کرونا هم شبکه شاد راه اندازی و از معلمان خواسته شد محتوای مکمل تولید و در این شبکه بارگذاری کنند، در چنین فضایی چه اشکال دارد معلمان علاقه مند؛ در قالب فعالیت بلاگری، با رعایت خطوط قرمز، محتوای آموزشی تولید کنند. اگر به این ها اجازه فعالیت بدهیم، وارد فضایی نخواهند شد که از کنترل ما خارج است. چنانچه مدیریت و نظارت لازم صورت پذیرد، زمینه برای رقابت بین معلمان فراهم خواهد شد. حرکت هایی ازاین دست مخاطب دارد و مورد اقبال دانش آموزان و خانواده هاست. البته سخنگوی آموزش وپرورش فعالیت معلم بلاگرها را ممنوع اعلام کرده و گفته است برخورد می شود و یا ممکن است این ها را به دادگاه اداری معرفی کنیم، درحالی که به جای برخوردهای این چنینی، باید به صورت مصداقی، موارد تخطی معلم بلاگرها اعلام شود. طبیعتا باید استدلالی برای برخورد وجود داشته باشد، معلم بلاگرها نیز، برای دفاع از تولید محتوای خود باید ادله و استدلالی داشته باشند. گاهی یک معلم در منزل خودش محتوایی آموزشی ارایه می کند که در این صورت موضوع متفاوت است. اما اینکه از محیط مدرسه سوءاستفاده کرده و از دانش آموزان باهدف کسب درآمد فیلم بگیرند و یا محتوایی غیراخلاقی ارایه دهند، صحیح نیست و حتما باید برخوردهای لازم صورت بگیرد. اگر هدف معلم بلاگر از تهیه ویدیو در کلاس درس، درآمدزایی باشد، شان و منزلت مدرسه و دانش آموز از بین می رود. در برخی موارد معلم بلاگرها قصدشان درآمدزایی نیست و ضمن هماهنگی با مدیر مدرسه، رضایت خانواده دانش آموزان را هم جلب کرده اند، در این صورت هیچ مانعی ندارد. البته در این گونه موارد نمی توان به شکل کلی اظهارنظر کرد و چنانچه مسیولان ذی ربط و مقامات آموزشی شیوه نامه ویژه ای تنظیم و معلم بلاگرها هم مطابق آن عمل کنند، مشکلی وجود نخواهد داشت و حتما در هنگام تخطی و تخلف هم باید پاسخگو باشند.» 
 

 ضبط کلیپ در ساعت رسمی آموزش ممنوع
نرگس ملک زاده هم در قامت مدیر مدرسه و کارشناس خُبره نظام آموزشی، اگرچه موافق پدیده معلم بلاگری نیست، اما بر تهیه دستورالعمل و شیوه نامه ای برای فعالیت آن ها تاکید و در گفت وگو با «رسالت» می گوید: «بلاگری معلمان در کلاس درس باهدف کسب درآمد، قابل پذیرش نیست، بااین حال چنانچه معلمی خارج از ساعت آموزش رسمی، از فرآیند آموزش در کلاس خودش فیلمی تهیه، و به عنوان محتوای آموزشی با دیگران به اشتراک بگذارد، جای قدردانی دارد و باید به فعالیت های او در زمینه بلاگری در نظام ارتقای شغلی امتیاز مثبت هم داد، ولی برخی معلم بلاگرها کلیپ های طنز و چالش های فضای مجازی را با حضور دانش آموزان در کلاس درس تهیه و بعد هم در اینستاگرام با مخاطبان خود به اشتراک می گذارند. ضبط یک کلیپ بخش زیادی از ساعت آموزش رسمی را می گیرد، آن ساعت حق دانش آموز است و نباید وقت آموزشی محصلان صرف تبلیغ و رونق کسب وکار معلم در فضای مجازی شود. به همین علت لازم است دستورالعمل و بخشنامه ای تهیه و چارچوب فعالیت بلاگری در کلاس درس مشخص شود. همان طور که در زمینه برخورد با دانش آموزان، دستورالعمل و بخشنامه هایی وجود دارد، برای چنین فضاهایی نیز باید دستورالعملی وجود داشته باشد و در هنگام عدم رعایت هنجارها و موازین اخلاقی، اقدامات قانونی لازم در دستور کار قرار گیرد. اما اینکه به یک باره بخواهیم در برابر معلمان گارد بگیریم و بلاگری را در کلاس درس ممنوع اعلام کنیم، قابل قبول نیست، چون اغلب این ها معلمان جوان هستند و ایده های خوب آموزشی دارند، طبیعتا برخی ها از مسیر ارایه محتوای درس منحرف شده اند که تدوین دستورالعمل در این زمینه کارساز است. تابستان امسال بود که وزیر آموزش وپرورش از تدوین پروتکلی برای نحوه فعالیت معلم بلاگرها خبر داد، اما در حال حاضر که 6 ماه از سال گذشته، هیچ اقدامی انجام نشده، حتی قبل تر از آن، وقتی کلیپ معلم بلاگر مازندرانی در فضای مجازی دست به دست می چرخید، باید دستورالعمل و بخشنامه ای تهیه و به مدارس ابلاغ می شد و پس ازآن در صورت تخطی معلمان، تذکر و مواجهه درستی صورت می گرفت.» 
این مدیر مدرسه خاطرنشان می کند: «اگر بناست دستورالعملی در این زمینه تهیه شود، نباید به نحوی باشد که معلمان محدودیت بیش ازاندازه ای احساس کنند. با صدور بخشنامه و یا دستورالعمل سخت گیرانه جلوی خلاقیت این معلمان گرفته خواهد شد. آنچه باید در این چارچوب مشخص باشد، حدومرز فعالیت آن هاست. بعضا برخی معلمان ما کلاس درس را با فضای کسب وکار اشتباه گرفته اند و با تهیه کلیپ در ساعت رسمی آموزش به دنبال درآمدزایی هستند و به دنبال کنندگان خود، نمونه سوال و بسته های کمک آموزشی می فروشند. درحالی که باید در ساعت رسمی آموزش اشکالات را برطرف و یا به سوالات دانش آموزان پاسخ گفت. به نظر می رسد، مدیران مدارس هم باید بر این مسیله کنترل و نظارت کرده و فعالیت معلمان خود را رصد کنند.» 

پایان خبر هنر برتر