چند پلنگ در سال جاری تلف شده اند؟!

آفتاب نیوز :

سازمان حفاظت محیط زیست علت مرگ سه پلنگ از پنج لاشه پیدا شده را نزاع بین آنها اعلام کرده است اما کارشناسان بر این باورند که این دلیل پذیرفتنی نیست و نزاع نمی تواند عامل تلفات زیاد در پلنگ باشد بلکه تخریب زیستگاه کم شدن طعمه تله گذاری تصادفات جاده ای و … عوامل مهمتری در تلفات پلنگ به شمار می روند. 

سال ۱۴۰۳ سال چندان خوبی برای پلنگ ایرانی نبود. از ابتدای امسال تاکنون دست کم پنج پلنگ جان خود را از دست داده اند. دوم آذر ۱۴۰۳ لاشه پلنگ آرادان سمنان کشف شد. نیمه آبان ۱۴۰۳ با گزارشات مردمی یک پلنگ زخمی در علی آباد کتول توسط ماموران محیط زیست شناسایی شد. شامگاه پنجشنبه ۱۹ هنر برتر ۱۴۰۳ لاشه پلنگی در منطقه سالوک اسفراین دیده شد. در نیمه های فروردین ۱۴۰۳ هم دو مورد تلفات پلنگ داشتیم.  

لاشه یک قلاده پلنگ نر در فیروزکوه به همراه لاشه یک قلاده پلنگ حدود سه ساله در حاشیه اراضی جنگلی روستای الیرد دهستان گرماب بخش چهاردانگه ساری کشف شد. علت مرگ سه قلاده از این پلنگ ها از سوی سازمان حفاظت محیط زیست نزاع بین پلنگ ها اعلام شده است. یک مورد بر اثر اصابت گلوله چهارپاره تلف شده و علت مرگ پلنگ علی آباد کتول استان گلستان هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است اما در خبرهای اولیه آمده بود که پشت حیوان در زمان کشف زخمی بوده است.

پلنگ ایرانی یکی از بزرگترین زیرگونه های پلنگ است که بومی غرب آسیا است و در فهرست جانوران در معرض خطر انقراض قرار دارد. به جز موارد مرگ و میر متعدد گزارش شده در سال جاری چندین مورد درگیری میان انسان و پلنگ هم در ایران گزارش شده است که نگرانی ها درباره سرنوشت این گونه را بیشتر می کند. به راستی دلیل این همه تلفات و درگیری چیست و آیا آن طور که سازمان حفاظت محیط زیست اعلام می کند می توان علت مرگ بخش عمده ای از پلنگ های تلف شده را نزاع بین پلنگ ها دانست؟

 وضعیت نامناسب جمعیت پلنگ

فراهم احمد زاده دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی در گفت وگو با خبرنگار جماران درباره دلیل افزایش تلفات و تعارض پلنگ و انسان بیان می کند: پلنگ جزء گونه های شاخص زیستگاه های ایران است و جمعیتش وضعیت خوبی ندارد.

وی ادامه می دهد: البته نسبت به جمعیت یوزپلنگ وضعیت پلنگ خیلی بهتر است اما کلا گونه ای نیست که از نظر جمعیت وضعش خوب باشد و در فهرست اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در خطر انقراض است.

به گفته احمدزاده اینکه پلنگ زیاد دیده می شود نشان این نیست که وضعیت جمعیتش بهتر شده است. شاید وضعش به صورت مقطعی در برخی زیستگاه ها مثلا در کوزه کنان آذربایجان شرقی بهتر شده باشد اما این بهبود وضعیت به صورت محلی است و در کل وضعیتش خوب نیست.

وی اضافه می کند: مشاهده شدن پلنگ و تلفات آن می تواند به چند دلیل باشد. در قسمت های مرکزی ایران معدن ها زیاد شده است. ترد ماشین افزایش یافته است و به همین خاطر گلوی زیستگاه پلنگ فشرده شده است. در چنین شرایطی پلنگ از زیستگاه بیرون می رود.

این دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی ادامه می دهد: در جنگل هیرکانی به قدری ویلاسازی شده و اتفاقات دیگری می افتد که به زیستگاه پلنگ فشار می آورد.

وی افزایش مشاهده پلنگ را به توسعه تجهیزات و دوربین های تله ای محیط بانان هم مرتبط دانسته و پیشرفت تکنولوژی را عاملی برای افزایش میزان گزارشات از شرایط پلنگ ها و دیگر گونه ها اعلام می کند.

احمدزاده می گوید: در مورد پلنگ از بین رفتن زیستگاه باعث می شود که این گونه بیشتر دیده شده و تلفات داشته باشد. به این ترتیب ممکن است نزاع بین خود پلنگ ها رخ دهد و شاهد تعارض بین انسان و پلنگ هستیم. همه این موارد به این باز می گردد که زیستگاه پلنگ در حال آب رفتن است.

 تلفات ناشی از نزاع پلنگ ها مستند نیست

این دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی درباره نظر محیط زیست در رابطه با علت مرگ پلنگ ها توضیح می دهد: اینکه گفته می شود نزاع بین پلنگ ها باعث تلفات شده است فقط در حد حرف است و مستند نیست. ممکن است نزاع هم باعث تلفات شود اما این گفته ها مستند نیست.

وی اضافه می کند: ما خیلی پلنگ نداریم که حتی با تخریب زیستگاه نزاع بینشان رخ دهد. خیلی نمی توانم به نزاع بین پلنگ ها به عنوان دلیل تلفات با دیده اطمینان نگاه کنم.

احمدزاده می گوید: وقتی دریاچه ارومیه خشک شد در جزیره اشک چند مرال زرد وجود داشت. این گوزن ها با خشک شدن دریاچه در تالاب های قره قشلاق دیده شدند. این تالاب مرال ندارد بلکه با حذف زیستگاه مرال ها توانسته بودند به این قسمت مهاجرت کنند. خیلی وقت پیش هم یک یوزپلنگ در منجیل دیده شده بود در حالی که این منطقه زیستگاهش نیست.

وی بیان می کند: گاهی در زمستان حیات وحش به نزدیک شهر می آیند. وقتی زیستگاه از بین می رود این موجودات آواره می شوند و امکان حادثه وجود دارد. نمی دانم مبنایش چیست که می گویند نزاع بین پلنگ ها باعث تلفات شده است. چرا قبلا چنین چیزی گزارش نمی شد؟ همه تلفات حاصل از نزاع به یکباره در سال ۱۴۰۳ رخ داده است؟

 حذف زیستگاه ها عامل از بین رفتن پلنگ

به گفته احمدزاده دامداران و سگ گله هم می توانند باعث بروز مشکل در زیستگاه های یوزپلنگ شوند. وقتی در بالای کوه هم ویلا می سازند باعث می شوند که ما بیشتر شاهد تلفات پلنگ باشیم زیرا محل زندگی این گونه در ارتفاعات است.

وی درباره راه های حفاظت از جمعیت پلنگ بیان می کند: من امیدی به حفظ پلنگ ندارم. باید زیستگاه حفظ شود اما ما توانایی حفظ زیستگاه ها را نداریم. تنها کاری که توانستیم در عصر حفاظت انجام دهیم این است که فقط در مناطق حفاظت شده به شکل جزیره ای از جمعیت کل و بز و قوچ و میش به کمک چند محیط بان حفاظت کنیم.

این دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی اضافه می کند: به غیر از این گونه ها نتوانستیم چیزی را حفظ کنیم بنابراین نمی توانیم پلنگ را هم حفظ کنیم. اگر کاری به کارشان نداشته باشیم خودشان بهتر خودشان را حفظ می کنند. اگر زیستگاه های اندک موجود از بین برود پلنگ هم از بین خواهد رفت.

 نزاع نمی تواند علت مرگ باشد

هوشنگ ضیایی کارشناس حیات وحش نیز در گفت وگو با خبرنگار جماران درباره وضعیت جمعیت پلنگ بیان می کند: درباره هیچ حیوانی مطالعه جمعیت انجام نشده است. پلنگ یک حیوان مخفی کار و شبگرد است و از طعمه های مختلف تغذیه می کند؛ به همین خاطر وضعش به بدی سایر گربه سانان نیست.

وی اضافه می کند: شرایط جمعیت پلنگ مثل یوزپلنگ نیست اما پنج مورد تلفات در یک سال هم برای جمعیت این گربه سان زیاد است. تصادفات جاده ای یکی از دلایل مهم تلفات پلنگ است و بعضی مواقع برای حیوان طعمه مسموم می گذارند.

ضیایی درباره دلیل اعلام شده از سوی محیط زیست درباره تلفات سال جاری بیان می کند: مرگ ناشی از نزاع بین دو پلنگ نمی تواند واقعیت داشته باشد. ممکن است این اتفاق رخ دهد اما به این صورت نیست که دو پلنگ دعوا کنند و کشته شوند. خیلی مواقع شکارچی آنها را شکار می کند گاهی دامداران طعمه مسموم می گذارند و تصادفات هم یکی از مهمترین عواملی است که باعث مرگ و میر پلنگ می شود.

وی ادامه می دهد: زیستگاه پلنگ هم کوچک شده است و طعمه کم شده است. پلنگ در جستجوی طعمه باید به جاهای مختلف سر بزند. در یک جایی مثل پارک گستان که طعمه زیاد شده است شاید در یک روز سه پلنگ هم مشاهده شود. زیرا حیوان نیاز ندارد که به فاصله های دورتر مراجعه کند و در یک قلمرو محدود می تواند شکار کند.

این کارشناس حیات وحش می گوید: زمانی که غذا کم باشد حیوان باید فاصله زیادی را طی کند و با پلنگ های دیگر هم مواجه می شود. در چنین شرایطی احتمال درگیری هم هست ولی اینکه پلنگی در درگیری با پلنگ دیگر کشته شود خیلی کم اتفاق می افتد.

وی تاکید می کند: یکی از دلایل اصلی تلفات پلنگ شکارچی های متخلف هستند که پلنگ را شکار می کنند تله گذاشتن و طعمه مسموم هم در تلفات خیلی موثر است. کم شدن طعمه باعث تحرک پلنگ و آسیب دیدنش در جاده می شود.