نمونه رای توهین به اشخاص عادی

جرم توهین به اشخاص عادی یکی از رایج ترین جرائم علیه حیثیت افراد است که متأسفانه در جامعه شیوع زیادی دارد. این جرم هرگونه گفتار، رفتار، حرکت یا نوشتاری است که موجب تحقیر و خوار ساختن حیثیت یک فرد در عرف جامعه شود و قانون گذار برای آن مجازات تعیین کرده است. آگاهی از ابعاد حقوقی توهین، شرایط تحقق آن، مجازات های مربوطه و نحوه پیگیری قانونی از اهمیت بالایی برخوردار است تا هم افراد بتوانند از حقوق خود دفاع کنند و هم از تبعات اعمال خود آگاه باشند.

توهین به اشخاص عادی، که در اصطلاح حقوقی به آن «توهین ساده» گفته می شود، یکی از جرائم علیه حیثیت معنوی افراد است که در قانون مجازات اسلامی ایران به صراحت جرم انگاری شده است. این جرم، بر خلاف برخی جرائم دیگر که ممکن است به سلامت جسمی یا مالی افراد لطمه بزنند، مستقیماً آبرو و اعتبار افراد را هدف قرار می دهد و از این رو، جامعه و قانون برای حفظ کرامت انسانی اهمیت ویژه ای به آن می دهند. درک دقیق این جرم، نیازمند شناخت عناصر تشکیل دهنده، تمایز آن با جرائم مشابه و بررسی نمونه های عملی آرای دادگاه هاست. این راهنمای جامع، به شما کمک می کند تا با زوایای مختلف این جرم آشنا شوید و در صورت لزوم، مسیر صحیح قانونی را طی کنید.

۱. جرم توهین به اشخاص عادی چیست؟ تعاریف و مفاهیم بنیادین

جرم توهین به اشخاص عادی، رفتاری است که شخصیت و آبروی فرد را در نگاه جامعه خدشه دار می کند. این جرم، با توجه به ارزش های اخلاقی و اجتماعی، در نظام حقوقی ما به دقت مورد بررسی قرار گرفته است. برای درک عمیق تر این مفهوم، ابتدا باید به تعریف حقوقی آن و تمایز با جرائم مشابه پرداخت.

۱.۱. تعریف حقوقی توهین

توهین در معنای حقوقی، به هر کلام، رفتار، حرکت یا نوشتاری اطلاق می شود که موجب هتک حرمت، تحقیر یا خوار ساختن حیثیت یک فرد در عرف جامعه گردد. معیار تشخیص موهن بودن یک رفتار، عرف و هنجارهای اجتماعی است که با توجه به زمان، مکان، موقعیت اجتماعی طرفین و سایر اوضاع و احوال متغیر است. برای تحقق این جرم، لازم نیست که حتماً بزه دیده از توهین ناراحت یا متأثر شود، بلکه صرف انجام رفتار توهین آمیز کافی است.

۱.۲. تمایز توهین با جرائم مشابه

جرم توهین گاهی با جرائم دیگری همچون افترا و قذف اشتباه گرفته می شود که هرچند همگی به حیثیت افراد لطمه می زنند، اما تفاوت های حقوقی مهمی دارند:

• افترا: در افترا، به شخص دیگری جرمی را نسبت می دهند که قادر به اثبات آن نیستند. مثلاً اگر به کسی بگویند تو دزدی کردی و نتوانند این ادعا را اثبات کنند، افترا محقق شده است. در حالی که در توهین، نیازی به نسبت دادن جرم نیست، بلکه صرفاً تحقیر و هتک حرمت مطرح است.
• قذف: قذف به معنای نسبت دادن زنا یا لواط به فردی است. این جرم، مجازات حدی دارد و از حیث شدت مجازات و شرایط اثبات، از توهین و افترا متمایز است.

۱.۳. دیدگاه اسلام و اخلاق اجتماعی در مورد توهین

در فرهنگ و دین مبین اسلام، اهانت و بی احترامی به شدت نهی شده است. قرآن کریم و احادیث معصومین (علیهم السلام) بر حفظ کرامت انسانی و پرهیز از ناسزاگویی تأکید فراوان دارند. حتی از توهین به غیرمسلمانان نیز منع شده است، چرا که این اعمال به روابط اجتماعی آسیب می رساند و زمینه ساز کدورت و کینه می شود. این تعالیم دینی، مبنای بسیاری از قوانین مربوط به حفظ حیثیت افراد در نظام حقوقی ما نیز قرار گرفته است.

۲. عناصر تشکیل دهنده جرم توهین به اشخاص عادی (توهین ساده)

مانند هر جرم دیگری، توهین نیز برای آنکه جنبه کیفری پیدا کند و قابل پیگیری قضایی باشد، باید دارای سه عنصر اصلی قانونی، مادی و معنوی باشد. فقدان هر یک از این عناصر، مانع از تحقق جرم خواهد شد.

۲.۱. عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم توهین به اشخاص عادی، ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مصوب سال ۱۳۷۵ است. این ماده بیان می دارد: «هر کس به وسیله دشنام یا هر عمل دیگری که عرفاً موجب هتک حرمت شخص شود، به افراد عادی اهانت کند، به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد.» این ماده پس از تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در سال ۱۳۹۹ دستخوش تغییراتی در میزان مجازات شد که در بخش مربوط به مجازات ها به تفصیل به آن می پردازیم.

۲.۲. عنصر مادی

عنصر مادی جرم توهین، همان رفتار فیزیکی است که از سوی مرتکب سر می زند و به حیثیت دیگری لطمه می زند. این عنصر دارای ابعاد مختلفی است:

• فعل موهن: توهین می تواند به اشکال گوناگون انجام شود؛ از جمله:
  • کلامی: مانند دشنام دادن، فحاشی، به کار بردن الفاظ رکیک.
  • نوشتاری: ارسال پیامک، ایمیل، انتشار مطلب توهین آمیز در فضای مجازی.
  • اشاره: انجام حرکات دست یا بدن به قصد تحقیر.
  • اعمال فیزیکی: مانند آب دهان انداختن به صورت شخص دیگر، پرتاب کردن شیء به سمت او به قصد توهین.
• موهن بودن رفتار از نظر عرف: تشخیص اینکه یک رفتار توهین آمیز است یا خیر، بر عهده عرف جامعه است. این عرف با توجه به زمان و مکان وقوع جرم، طبقه اجتماعی طرفین، میزان تحصیلات، جنسیت و سایر ویژگی های شخصیتی بزه دیده و مرتکب مورد ارزیابی قرار می گیرد. ممکن است یک کلام یا حرکت در یک بافتار توهین آمیز باشد و در بافتاری دیگر خیر.
• معین بودن مخاطب: توهین باید به یک شخص حقیقی معین باشد. توهین به یک گروه کلی (مانند «همه معلمان» یا «همه پزشکان») که مصداق مشخصی ندارد، جرم توهین تلقی نمی شود. اما اگر گروه آنقدر محدود و مشخص باشد که افراد آن قابل شناسایی باشند، مانند توهین به اعضای یک خانواده معین، جرم توهین محقق می شود.
• زنده بودن مخاطب: توهین به مردگان، فی نفسه جرم توهین محسوب نمی شود، مگر اینکه عرفاً توهین به بازماندگان او (که زنده هستند) تلقی شود و موجب هتک حرمت آنها گردد.
• عدم نیاز به حضور فیزیکی بزه دیده: برای تحقق جرم توهین، نیازی به حضور فیزیکی بزه دیده در صحنه توهین نیست. توهین می تواند به صورت حضوری (در مواجهه مستقیم)، غیابی (در حضور دیگران و غیاب بزه دیده) یا علنی (در ملاء عام و حتی بدون شاهد) اتفاق بیفتد. مثلاً ارسال یک پیامک توهین آمیز مصداق توهین غیابی است.
• جرم مطلق بودن: جرم توهین، یک جرم مطلق است. به این معنا که صرف انجام رفتار توهین آمیز برای تحقق آن کافی است و نیازی به این نیست که بزه دیده حتماً از آن متأثر شود یا احساس ناراحتی و تحقیر کند. حتی اگر فردی با روحیه قوی، از الفاظ توهین آمیز متأثر نشود، باز هم عمل مرتکب جرم توهین محسوب می شود.

۲.۳. عنصر معنوی (روانی)

عنصر معنوی یا روانی جرم، به قصد و اراده مرتکب در انجام رفتار مجرمانه اشاره دارد. برای تحقق جرم توهین، دو شرط اساسی لازم است:

• قصد توهین: مرتکب باید قصد و اراده ارتکاب فعل توهین آمیز را داشته باشد. یعنی عمل او از روی عمد و اختیار باشد، نه در حالت اکراه، سهو، غفلت، خواب یا بیهوشی.
• آگاهی از موهن بودن: مرتکب باید به توهین آمیز بودن رفتار یا گفتار خود آگاه باشد. اگر فردی بدون آگاهی از معنای توهین آمیز یک کلمه (مثلاً به دلیل عدم تسلط به زبان یا لهجه خاص)، آن را به کار ببرد، عنصر معنوی جرم محقق نشده و نمی توان او را محکوم کرد. البته ادعای جهل به موهن بودن رفتار، باید در دادگاه اثبات شود.

تشخیص موهن بودن رفتار بر عهده عرف جامعه است که با در نظر گرفتن زمان، مکان، طبقه اجتماعی و شخصیت مخاطب تعیین می شود و برای تحقق جرم توهین، قصد و آگاهی مرتکب به توهین آمیز بودن عملش ضروری است.

۳. مجازات توهین به اشخاص عادی (ساده) در قوانین جدید

مجازات جرم توهین به اشخاص عادی در طول زمان تغییراتی داشته است. شناخت این تغییرات برای آگاهی از تبعات قانونی این جرم بسیار مهم است.

۳.۱. مجازات اصلی بر اساس ماده ۶۰۸ ق.م.ا (تعزیرات)

قبل از اصلاحات، بر اساس ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب سال ۱۳۷۵، مجازات جرم توهین ساده، تا ۷۴ ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی بود. این مجازات نشان از اهمیت حفظ حیثیت افراد داشت.

۳.۲. تأثیر قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب ۱۳۹۹)

با تصویب «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» در سال ۱۳۹۹، مجازات جرم توهین ساده دستخوش تغییرات مهمی شد. بر اساس بند ج ماده ۱ این قانون، مجازات شلاق از ماده ۶۰۸ حذف گردید و مجازات آن به صرف «جزای نقدی درجه شش» تغییر یافت. این تغییر، در راستای سیاست کاهش مجازات های حبس و شلاق و جایگزینی آن با مجازات های مالی صورت گرفت.

۳.۳. مبلغ جزای نقدی درجه شش

میزان جزای نقدی درجه شش، بر اساس ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، در ابتدا بیش از بیست میلیون ریال (۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان) تا هشتاد میلیون ریال (۸,۰۰۰,۰۰۰ تومان) تعیین شده بود. اما با توجه به تغییرات نرخ تورم و به استناد ماده ۲۸ اصلاحی قانون مجازات اسلامی، هیأت وزیران هر سه سال یکبار مبالغ مجازات نقدی را تعدیل می کند. بر اساس آخرین مصوبات هیأت وزیران برای سال ۱۴۰۳، جزای نقدی درجه شش از دویست میلیون (۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا هشتصد میلیون (۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال (معادل ۲۰ تا ۸۰ میلیون تومان) تعیین گردیده است.

۳.۴. تفاوت با مجازات توهین مشدد

توهین مشدد به مواردی گفته می شود که قانون گذار به دلیل موقعیت خاص بزه دیده (مانند مقامات دولتی) یا ماهیت توهین (مانند توهین به مقدسات یا رهبری)، مجازات سنگین تری را در نظر گرفته است. از جمله مصادیق توهین مشدد می توان به توهین به رؤسای سه قوه، نمایندگان مجلس، وزرا و سایر کارکنان دولت در حین انجام وظیفه (ماده ۶۰۹ ق.م.ا) و توهین به بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری (ماده ۵۱۴ ق.م.ا) و توهین به مقدسات (ماده ۵۱۳ ق.م.ا) اشاره کرد که مجازات های متفاوتی از جمله حبس را در پی دارد.

۴. نمونه رای توهین به اشخاص عادی (با تحلیل جامع)

بررسی نمونه های واقعی آرای دادگاه ها، بهترین راه برای درک عملی فرآیند قضایی و چگونگی اعمال قوانین در پرونده های توهین است. در ادامه به تحلیل دو نمونه رای، یکی با محکومیت و دیگری با برائت می پردازیم.

۴.۱. تحلیل یک نمونه رای دادگاه بدوی (محکومیت)

شرح مختصر پرونده: خانم «ز.ن» به اتهام توهین و فحاشی به آقای «الف.س» از طریق ارسال پیامک و همچنین درگیری لفظی حضوری، مورد شکایت قرار گرفته است. شاکی، متن پیامک ها و شهادت دو نفر از همسایگان را به عنوان دلیل ارائه کرده است. متهم در دادسرا اتهام را انکار کرده اما در جلسه دادگاه بدوی، پس از ارائه مستندات، به برخی از رفتارهای خود اقرار کرده است.

رأی صادره توسط دادگاه بدوی:

«در خصوص اتهام خانم ز.ن فرزند م.، دایر بر توهین و فحاشی نسبت به آقای الف.س، دادگاه با عنایت به شرح شکایت شاکی، محتویات پرونده، گزارش مرجع انتظامی، شهادت شهود مبنی بر شنیدن الفاظ رکیک در درگیری حضوری و تطبیق پیامک های ارسالی با سیمکارت متهم، و اقرار ضمنی متهم در جلسه رسیدگی به بزه انتسابی، وقوع جرم را محرز و مسلم دانسته و مستنداً به ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) و بند ج ماده ۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، متهم موصوف را به پرداخت شصت میلیون (۶۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال جزای نقدی در حق صندوق دولت محکوم می نماید. رأی صادره حضوری بوده و ظرف بیست روز پس از ابلاغ، قابل تجدیدنظر در محاکم تجدیدنظر استان خواهد بود.»

تحلیل: در این نمونه رای، دادگاه به دلیل جمع آوری ادله کافی از جمله شهادت شهود، مدارک الکترونیکی (پیامک ها) و اقرار متهم، توانسته است عنصر مادی و معنوی جرم توهین را احراز کند. مبلغ جزای نقدی نیز بر اساس قوانین جدید و در محدوده درجه شش تعیین شده است.

۴.۲. تحلیل یک نمونه رای دادگاه تجدیدنظر (نقض یا تأیید)

شرح مختصر پرونده: آقای «م.ر» در دادگاه بدوی به اتهام توهین و به کار بردن الفاظ توهین آمیز علیه همکار خود، خانم «ج.ح»، بر اساس شهادت یک نفر از همکاران و اظهارات شاکی، محکوم به جزای نقدی شده است. متهم نسبت به این رای تجدیدنظرخواهی کرده و دلیل خود را عدم احراز موهن بودن الفاظ و تنها بودن شاهد اعلام کرده است.

رأی صادره توسط دادگاه تجدیدنظر:

«در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای م.ر نسبت به دادنامه شماره ۱۱۲۴۵ مورخه ۱۸/۰۷/۱۴۰۲ صادره از شعبه … دادگاه کیفری دو تهران مشعر بر محکومیت نامبرده به پرداخت پنجاه میلیون (۵۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال جزای نقدی به اتهام توهین موضوع شکایت خانم ج.ح؛ توجهاً به محتویات پرونده، معلوم نبودن الفاظ دقیق توهین آمیز که بتوان عرفاً آن را موهن تلقی کرد، و عنایتاً به فقد دلایل کافی و قطعی بر احراز عنصر مادی جرم (موهن بودن فعل) و از سویی انکار تجدیدنظرخواه و عدم اقناع وجدان دادگاه صرفاً با یک شاهد، مجرمیت وی محرز نیست. لذا با اجازه حاصل از بند ب ماده ۴۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری، رأی تجدیدنظرخواسته را نقض و مستنداً به بند الف ماده ۱۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری، حکم بر برائت نامبرده از اتهام انتسابی صادر و اعلام می نماید. این رأی قطعی است.»

تحلیل: در این نمونه، دادگاه تجدیدنظر به دلیل ابهام در موهن بودن الفاظ و عدم کفایت دلایل اثبات (وجود تنها یک شاهد و عدم اقرار متهم)، حکم بدوی را نقض کرده و رای برائت صادر نموده است. این رای اهمیت دقت در جمع آوری مستندات و احراز دقیق عناصر جرم را نشان می دهد.

۴.۳. نکات کلیدی برای فهم بهتر آرای توهین

از بررسی این نمونه ها می توان دریافت که عوامل زیر در صدور حکم یا برائت در پرونده های توهین مؤثر هستند:

• وضوح و قطعیت دلایل: الفاظ توهین آمیز باید به وضوح مشخص باشند و عرفاً موهن تلقی شوند.
• تعدد و اعتبار مستندات: وجود شواهد متعدد، مدارک الکترونیکی معتبر، و اقرار متهم، شانس محکومیت را افزایش می دهد.
• احراز عناصر جرم: دادگاه باید تمامی عناصر قانونی، مادی و معنوی جرم را به صورت قطعی احراز کند.
• دفاع متهم: نحوه دفاع متهم و ارائه دلایل متقابل می تواند در سرنوشت پرونده مؤثر باشد.

۵. اثبات جرم توهین به اشخاص عادی: دلایل و مستندات لازم

اثبات جرم توهین، مانند سایر جرائم کیفری، نیازمند ارائه دلایل و مستندات کافی به مرجع قضایی است. قانونگذار راه های مختلفی را برای اثبات جرم در نظر گرفته است که در ادامه به آن ها می پردازیم.

۵.۱. اقرار متهم

اقرار متهم یکی از معتبرترین راه های اثبات جرم است. اگر متهم در مراحل تحقیق یا رسیدگی قضایی، به صراحت یا حتی ضمنی به ارتکاب جرم توهین اقرار کند، این اقرار می تواند مبنای صدور حکم محکومیت قرار گیرد. البته اقرار باید آگاهانه و بدون اکراه باشد.

۵.۲. شهادت شهود

شهادت شهود نیز از دلایل مهم اثبات جرم توهین است. اگر افرادی در صحنه وقوع توهین حضور داشته و شاهد مستقیم الفاظ یا رفتارهای توهین آمیز بوده اند، می توانند در دادگاه شهادت دهند. شرایط شهادت از جمله اهلیت شاهد، عدم وجود خصومت شخصی و عدم انتفاع، از مواردی است که قاضی به آن توجه می کند. در جرایم تعزیری مانند توهین، شهادت یک نفر نیز می تواند در صورت اقناع وجدان قاضی، مبنای حکم قرار گیرد، اگرچه وجود شهود متعدد، اعتبار شهادت را افزایش می دهد.

۵.۳. علم قاضی

علم قاضی یکی از فراگیرترین و مهم ترین راه های اثبات جرم است. قاضی می تواند با بررسی مجموعه شواهد، قرائن، تحقیقات محلی، اظهارات مطلعین و گزارش های ضابطین قضایی (مانند نیروی انتظامی)، به علم و یقین برسد که جرم توهین واقع شده و متهم مرتکب آن بوده است. مواردی همچون تحقیقات پلیسی، گزارش کارشناس (در موارد مربوط به تحلیل پیامک یا صدا)، یا حتی اظهارات طرفین دعوا می تواند به تشکیل علم قاضی کمک کند.

۵.۴. مدارک الکترونیکی

با گسترش فضای مجازی و ارتباطات دیجیتال، مدارک الکترونیکی نقش پررنگی در اثبات جرائمی مانند توهین پیدا کرده اند. این مدارک شامل موارد زیر می شوند:

• پیامک ها و مکالمات ضبط شده تلفنی: پیامک های حاوی الفاظ توهین آمیز و مکالمات ضبط شده (در صورت رعایت شرایط قانونی مربوط به ضبط مکالمات) می توانند به عنوان دلیل ارائه شوند.
• چت ها در شبکه های اجتماعی: پیام های توهین آمیز در پلتفرم هایی مانند تلگرام، واتس اپ، اینستاگرام و سایر شبکه های اجتماعی، در صورت ارائه اسکرین شات یا سایر مستندات قابل احراز اصالت، می توانند به عنوان مدرک استفاده شوند.
• فایل های صوتی و تصویری: فیلم های ضبط شده با دوربین های مداربسته، تلفن همراه یا سایر ابزارهای ضبط، که وقوع توهین را نشان می دهند، از مستندات قوی محسوب می شوند.

نکته مهم این است که اعتبار این مدارک به صحت و اصالت آن ها بستگی دارد و دادگاه می تواند از کارشناسان مربوطه برای تأیید اصالت آن ها کمک بگیرد.

۵.۵. سوگند و قسامه

در جرم توهین، سوگند و قسامه (که بیشتر در جرائم علیه تمامیت جسمانی کاربرد دارد) کاربرد بسیار محدودی دارد و عموماً در پرونده های توهین، اثبات جرم از طریق اقرار، شهادت، علم قاضی و مدارک و مستندات صورت می گیرد.

۶. فرآیند شکایت توهین به اشخاص عادی: گام به گام

اگر فردی مورد توهین قرار گیرد و قصد پیگیری قانونی داشته باشد، باید مراحل مشخصی را طی کند. آشنایی با این فرآیند به شاکی کمک می کند تا با آمادگی بیشتری پرونده خود را پیش ببرد.

۶.۱. تنظیم شکواییه توهین

اولین گام برای طرح شکایت توهین، تنظیم یک شکواییه است. شکواییه سندی است که در آن، شرح واقعه، دلایل و مستندات و خواسته شاکی به صورت کتبی و رسمی به مرجع قضایی ارائه می شود. بخش های اصلی شکواییه عبارتند از:

• مشخصات شاکی: نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره تماس و نشانی کامل.
• مشخصات متشاکی عنه (متهم): نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی (در صورت اطلاع)، شماره تماس و نشانی کامل. اگر مشخصات متهم کاملاً معلوم نباشد، باید اطلاعات موجود ذکر شود.
• موضوع شکایت: توهین و فحاشی (یا هر عنوان مرتبط دیگر).
• شرح واقعه: در این بخش باید به صورت دقیق و با جزئیات کامل، زمان، مکان و چگونگی وقوع توهین را شرح داد. الفاظ یا رفتارهای توهین آمیز باید به وضوح بیان شوند.
• دلایل و مستندات: اشاره به شهود (با ذکر نام و مشخصات در صورت امکان)، پیامک ها، فیلم، صوت یا هر مدرک دیگری که می تواند به اثبات توهین کمک کند.
• خواسته شاکی: تقاضای تعقیب کیفری متهم و اعمال مجازات قانونی.

نکات مهم در نگارش شکواییه: شکواییه باید با زبان رسمی و بدون زیاده گویی نگارش شود. توضیحات باید روشن، مستند و قابل فهم باشد. از آوردن جزئیات بی ربط یا احساسی پرهیز کنید. یک نمونه شکواییه می تواند به شکل زیر باشد:

نمونه شکواییه توهین:

«ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب [نام شهر]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] فرزند [نام پدر] با کد ملی [کد ملی] و شماره تماس [شماره تماس] به نشانی [نشانی کامل]، شکایت خود را از آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متهم] فرزند [نام پدر متهم] به نشانی [نشانی متهم] (در صورت اطلاع) به شرح ذیل معروض می دارم:

موضوع شکایت: توهین و فحاشی

شرح واقعه: در تاریخ [تاریخ دقیق] حدود ساعت [ساعت تقریبی] در مکان [مکان دقیق مانند آدرس منزل، محل کار، خیابان]، آقای/خانم [نام متهم] در حضور بنده و [در صورت وجود شاهد نام شاهدان]، اقدام به به کار بردن الفاظ رکیک و توهین آمیزی همچون [ذکر دقیق الفاظ] نموده و موجب هتک حرمت و تحقیر اینجانب شده است. (در صورت وقوع از طریق پیامک یا فضای مجازی: متهم در تاریخ [تاریخ] از طریق [پیامک/واتساپ/تلگرام] به شماره [شماره تماس] پیام های حاوی توهین و فحاشی با محتوای [ذکر خلاصه یا بخشی از محتوای پیامک] ارسال نموده است.)

دلایل و مستندات:

1. شهادت شهود (نام و نام خانوادگی شهود در صورت تمایل)
2. اسکرین شات پیامک های توهین آمیز (پیوست)
3. فایل صوتی/تصویری (پیوست)
4. گزارش مرجع انتظامی (در صورت تنظیم صورتجلسه)

لذا با عنایت به مطالب معروضه و مستندات ارائه شده، تقاضای رسیدگی و تعقیب کیفری نامبرده وفق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) و سایر مقررات مربوطه را از آن مقام محترم دارم.

با تجدید احترام

[امضا و تاریخ]»

۶.۲. مراجع صالح برای طرح شکایت

مرجع صالح برای رسیدگی به جرم توهین به اشخاص عادی، دادسرای عمومی و انقلاب و پس از آن دادگاه کیفری دو است. شاکی باید شکواییه خود را در دفتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادسرای محل وقوع جرم یا محل اقامت متهم ارسال کند. دادسرا پس از انجام تحقیقات مقدماتی و در صورت احراز وقوع جرم، قرار جلب به دادرسی یا کیفرخواست صادر کرده و پرونده را به دادگاه کیفری دو ارسال می کند.

۶.۳. مهلت قانونی برای طرح شکایت

جرم توهین از جمله جرائم قابل گذشت است. این بدان معناست که شروع و ادامه تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی و عدم گذشت اوست. مهلت قانونی برای طرح شکایت در جرائم قابل گذشت، «یک سال» از تاریخ اطلاع شاکی از وقوع جرم است. پس از گذشت این مهلت، پرونده مشمول مرور زمان شکایت شده و قابل پیگیری نخواهد بود، مگر در موارد خاص. همچنین، اگر شاکی پس از طرح شکایت، از شکایت خود صرف نظر کند (گذشت نماید)، تعقیب کیفری متوقف خواهد شد.

۶.۴. هزینه های دادرسی و مراحل اولیه پس از ثبت شکایت

پس از ثبت شکواییه، شاکی باید هزینه های دادرسی مربوطه را پرداخت کند که معمولاً مبلغی ثابت و اندک است. سپس پرونده به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی دادسرا ارجاع می شود. بازپرس یا دادیار با احضار طرفین، اخذ اظهارات، جمع آوری مستندات و در صورت لزوم انجام تحقیقات تکمیلی، اقدام به صدور قرار مقتضی می کند. در صورت کافی بودن دلایل، پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری دو ارسال می شود.

۷. توهین در بستر فضای مجازی و پیامک

با گسترش روزافزون ارتباطات دیجیتال، وقوع جرائمی مانند توهین در بستر فضای مجازی و از طریق پیامک بسیار شایع شده است. قوانین ایران برای این نوع توهین نیز مجازات هایی در نظر گرفته است.

۷.۱. مجازات توهین از طریق پیامک

توهین از طریق پیامک، مصداق بارز توهین نوشتاری و غیرحضوری است. اگر پیامک های ارسالی حاوی الفاظ رکیک، دشنام یا هر رفتاری باشد که عرفاً موجب هتک حرمت شخص شود، مشمول ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) خواهد بود. مجازات آن نیز بر اساس اصلاحات سال ۱۳۹۹، همان جزای نقدی درجه شش (۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تا ۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال برای سال ۱۴۰۳) است. در صورتی که پیامک حاوی نسبت دادن زنا یا لواط باشد، جرم قذف محسوب شده و مجازات حدی (۸۰ ضربه شلاق) خواهد داشت.

۷.۲. مجازات توهین در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی

انتشار مطالب توهین آمیز در شبکه های اجتماعی مانند تلگرام، اینستاگرام، واتس اپ و سایر پلتفرم های مجازی، نیز مشمول جرم توهین می شود. علاوه بر ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، در مواردی که این توهین به صورت علنی و از طریق سامانه های رایانه ای یا مخابراتی انجام شود و موجب هتک حیثیت فرد گردد، ممکن است مشمول ماده ۱۶ قانون جرائم رایانه ای نیز قرار گیرد. این ماده به انتشار هرگونه محتوای توهین آمیز که موجب هتک حیثیت شود، اشاره دارد و برای آن مجازات حبس (۹۱ روز تا ۲ سال) یا جزای نقدی یا هر دو مجازات را پیش بینی کرده است. در صورتی که توهین در فضای مجازی نیز شامل حد قذف شود، مجازات آن ۸۰ ضربه شلاق خواهد بود.

۷.۳. چگونگی جمع آوری و ارائه مستندات دیجیتال به دادگاه

برای اثبات توهین در فضای مجازی و پیامک، جمع آوری مستندات دیجیتال بسیار حیاتی است. این مستندات شامل:

• اسکرین شات: گرفتن اسکرین شات های واضح از گفتگوها، پیام ها یا پست های توهین آمیز.
• ضبط صفحه نمایش: در صورت امکان، ضبط ویدئویی از صفحه نمایش در حین مشاهده محتوای توهین آمیز.
• استعلام از اپراتورها و شرکت های خدمات دهنده: درخواست از مراجع قضایی برای استعلام اطلاعات مربوط به شماره تلفن یا شناسه کاربری فرد توهین کننده از اپراتورهای مخابراتی یا مدیران پلتفرم ها.
• نسخه پشتیبان (بک آپ): تهیه نسخه پشتیبان از پیام ها و چت ها.

این مدارک باید به صورت پیوست شکواییه به دادگاه ارائه شوند و در صورت لزوم، کارشناسان مربوطه برای تأیید اصالت و صحت آن ها مورد استفاده قرار می گیرند.

۸. نکات مهم و حقوقی تکمیلی

در پرونده های توهین، علاوه بر موارد ذکر شده، نکات حقوقی دیگری نیز وجود دارند که می توانند بر سرنوشت پرونده تأثیرگذار باشند.

۸.۱. تأثیر گذشت شاکی و رضایت در جرم توهین

همانطور که قبلاً اشاره شد، جرم توهین یک «جرم قابل گذشت» است. این بدان معناست که:

• شروع تعقیب: تعقیب کیفری متهم تنها با شکایت شاکی آغاز می شود.
• ادامه تعقیب: حتی پس از طرح شکایت و شروع رسیدگی، اگر شاکی در هر مرحله ای (تا پیش از صدور حکم قطعی) از شکایت خود «گذشت» کند یا با متهم به «سازش» برسد، تعقیب کیفری متوقف شده و پرونده مختومه می شود.
• عدم امکان طرح مجدد: پس از گذشت شاکی، دیگر نمی تواند مجدداً همان شکایت را طرح کند.

این ویژگی، فرصتی برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات و ترمیم روابط اجتماعی فراهم می کند.

۸.۲. امکان دفاع در برابر اتهام توهین

متهم نیز در برابر اتهام توهین می تواند از خود دفاع کند و دلایل خود را به دادگاه ارائه دهد. برخی از دفاعیات احتمالی عبارتند از:

• ادعای اکراه: اگر متهم ثابت کند که تحت اجبار و تهدید دیگران اقدام به توهین کرده است.
• غفلت، سهو، مستی یا غضب شدید: اگر توهین از روی بی توجهی، اشتباه، در حالت مستی (به شرط عدم قصد اولیه مست شدن برای توهین) یا در اوج عصبانیت و از دست دادن کنترل (به شرط عدم قصد اولیه توهین) رخ داده باشد، می تواند در عنصر معنوی جرم مؤثر باشد.
• سبق لسان: لغزش زبان و به کار بردن ناخواسته کلمات توهین آمیز.
• عدم آگاهی از موهن بودن: اگر متهم ثابت کند که از معنای توهین آمیز کلمات خود بی خبر بوده است (جهل به موضوع).
• نقل قول: اگر متهم صرفاً عبارات توهین آمیزی را از شخص دیگری نقل کرده باشد و قصد توهین از جانب خودش را نداشته باشد.

البته پذیرش این دفاعیات بر عهده دادگاه است و نیاز به اثبات دارد.

۸.۳. توهین ارتجالی و غیرارتجالی

توهین ارتجالی به توهینی گفته می شود که بدون مقدمه و از پیش اندیشیده نشده، به صورت ناگهانی و در واکنش به یک اتفاق یا درگیری لفظی صورت گیرد. در مقابل، توهین غیرارتجالی با برنامه ریزی و عمد قبلی انجام می شود. در قانون مجازات اسلامی ایران، تفاوتی در مجازات این دو نوع توهین وجود ندارد و هر دو مشمول ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی هستند. با این حال، حالت ارتجالی بودن ممکن است در تعیین میزان جزای نقدی یا سایر تصمیمات قضایی به عنوان یکی از اوضاع و احوال مؤثر بر تخفیف مجازات مورد توجه قاضی قرار گیرد.

۸.۴. نقش وکیل در پرونده های توهین

حضور وکیل متخصص در پرونده های توهین، چه برای شاکی و چه برای متهم، می تواند بسیار مؤثر باشد. وکیل با اشراف به قوانین و رویه قضایی:

• برای شاکی: در تنظیم دقیق شکواییه، جمع آوری مستندات، پیگیری پرونده در دادسرا و دادگاه و ارائه دفاعیات لازم کمک می کند.
• برای متهم: در تنظیم دفاعیه مناسب، ارائه دلایل برائت و یا تلاش برای اخذ تخفیف مجازات نقش دارد.

مشاوره حقوقی با وکیل، پیش از هر اقدامی، می تواند از بروز اشتباهات قانونی و اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کند.

نتیجه گیری: جمع بندی و توصیه به مشاوره حقوقی

جرم توهین به اشخاص عادی، یکی از جرائم مهمی است که مستقیماً کرامت و حیثیت افراد را هدف قرار می دهد و قانونگذار برای حفظ این ارزش والا، مجازات هایی را در نظر گرفته است. این مقاله به بررسی جامع تعریف، عناصر تشکیل دهنده، مجازات ها و نحوه اثبات این جرم در نظام حقوقی ایران پرداخت و با ارائه نمونه هایی از آرای دادگاه، تصویر روشنی از فرآیند قضایی ارائه داد. آگاهی از این قوانین برای تمامی افراد جامعه ضروری است تا هم از حقوق خود مطلع باشند و هم از تبعات قانونی اعمال خود آگاه باشند. رعایت ادب و احترام در تعاملات اجتماعی، نه تنها به حفظ آرامش و صلح کمک می کند، بلکه از ورود افراد به درگیری های حقوقی پیچیده نیز جلوگیری می نماید.

در نهایت، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تغییرات مداوم قوانین، توصیه می شود در صورت مواجهه با پرونده های توهین، چه به عنوان شاکی و چه به عنوان متهم، حتماً از مشاوره تخصصی یک وکیل پایه یک دادگستری بهره مند شوید. یک وکیل مجرب می تواند شما را در تمامی مراحل قانونی یاری رسانده و بهترین راه حل را برای احقاق حقوق شما یا دفاع از شما ارائه دهد.