سقوط غیرمنتظره ماهواره های استارلینک در یک شب / ماجرای خورشیدِ خشمگین!

به گزارش هنر برتر در آن زمان این اتفاق به یک طوفان ژئومغناطیسیِ ملایم نسبت داده شد. اما حالا نشانه هایی از یک عامل عمیق تر و بنیادی تر در دل خورشید دیده می شود؛ پدیده ای به نام «رویداد ترمیناتور» (Terminator Event).

به نقل از یک پزشک آن چه باعث نابودی ماهواره ها شد نه برخورد نه انفجار بلکه تورم (پُف کردن) پیش بینی نشده ی جوّ زمین بود. حتی در ارتفاعاتی که تراکم هوا بسیار کم است باز هم همین مقدار اندک کافی ست تا سرعت ماهواره ها را کاهش دهد و آن ها را به سوی مرگ هدایت کند. در نتیجه ی افزایش انرژی ناشی از طوفان های خورشیدی لایه های بالایی جو گرم و منبسط می شوند و نیروی «کشش» یا «دِرَگ» (Drag) بر ماهواره ها افزایش می یابد.

وقتی سرعت کاهش می یابد ماهواره ها پایین تر می افتند. و در ارتفاع پایین تر دِرَگ بیشتر می شود تا جایی که دیگر ماهواره ها نمی توانند خود را در مدار نگه دارند و به درون جو بازمی گردند و می سوزند.

برخی پژوهش ها به ویژه آن هایی که پس از این رخداد منتشر شدند نشان می دهند که ترکیبی از چند طوفان کوچک پشت سر هم عامل افزایش تدریجی چگالی جو بوده است. اما داده های دقیق تر دیدگاهی متفاوت مطرح می کنند.

ترمیناتور خورشیدی: پایانِ نوارهای مغناطیسیِ متقابل

ما دو چرخه ی اصلی در رفتار خورشید داریم:

• چرخه ۱۱ ساله خورشیدی (Solar Cycle): این چرخه با افزایش و کاهش تعداد لکه های خورشیدی و شدت فعالیت خورشید همراه است. تقریباً هر ۱۱ سال یک بار خورشید از حداقل فعالیت به حداکثر (solar maximum) می رسد و دوباره به حداقل بازمی گردد. اما این چرخه فقط تغییر شدت فعالیت را نشان می دهد.
• چرخه ۲۲ ساله هِیل (Hale Cycle): در این چرخه قطب های مغناطیسی خورشید هر ۱۱ سال یک بار جایشان را عوض می کنند. یعنی برای اینکه خورشید دوباره به همان پیکربندی مغناطیسی اولیه برسد باید ۲ بار چرخه ی ۱۱ ساله طی شود. پس یک چرخه ی مغناطیسی کامل = ۲ چرخه ی فعالیت ظاهری = ۲۲ سال.

و اما پدیده ی ترمیناتور (Terminator Event)

در این زمان خاص نوارهای مغناطیسی با بارهای مخالف که در دو نیم کره ی خورشید از عرض های بالا به سمت استوا حرکت کرده اند در استوا به هم می رسند و همدیگر را نابود می کنند. این لحظه پایان چرخه ی مغناطیسیِ قبلی و آغازِ چرخه ی جدید است.

حالا چه اتفاقی افتاد؟

در دسامبر ۲۰۲۱ این رویداد ترمیناتور دقیقاً رخ داد – یعنی درست پیش از آن که چرخه ی ۲۵م خورشیدی به اوج برسد. این همزمانی بین پایان یک چرخه مغناطیسی (۲۲ ساله) و آغاز فوران فعالیت در چرخه ی جدید (۱۱ ساله) یک شوک شدید و غیرمنتظره در سطح خورشید ایجاد کرد.

این شوک باعث شد که میزان تابش انرژی و ذرات به زمین از پیش بینی ها بیشتر شود. در نتیجه جوّ فوقانی زمین منبسط شد و ماهواره هایی که تازه پرتاب شده بودند دچار کشش شدید شدند و سقوط کردند.

تقارن نادر بین پایان چرخه ۲۲ ساله و شروع چرخه ۱۱ ساله بود که باعث تغییرات شدید در رفتار خورشید شد. و این همان چیزی ست که مدل «ترمیناتور» پیش بینی کرده بود اما پیش بینی رسمی نه.

زمانی که علم پیش بینی رسمی را به چالش کشید

پژوهش های دکتر اسکات مک اینتاش (Dr. Scott McIntosh) از مرکز ملی پژوهش های جوی ایالات متحده نگاهی متفاوت به چرخه ی ۲۵م خورشیدی داشت. برخلاف پیش بینی رسمی که خورشیدی آرام و کم فعال را تا سال ۲۰۲۴ انتظار داشت تیم مک اینتاش روی فعال تر بودن خورشید و وقوع زودهنگام اوج فعالیت حساب باز کرده بود.

و همین طو رهم شد خورشید در اکتبر ۲۰۲۴ با ۲۱۶ لکه خورشیدی (Sunspots) به اوج رسید. اما نکته ی مهم این است: رویداد ترمیناتور دقیقاً در دسامبر ۲۰۲۱ اتفاق افتاده بود. درست همان زمان که جوّ زمین شروع به تغییرات عجیب کرده بود.

در همین راستا محقق دیگری به نام اسکات شَمبا (Scott Shambaugh) از شرکت فضایی کاپلا در مقاله ای درباره کشش جوّی بر ماهواره ها به این نتیجه رسید که مدل «ترمیناتور» پیش بینی دقیق تری از رفتار خورشید و شار خورشیدی (Solar Flux) ارائه می دهد تا مدل هایی که فقط طوفان ها را در نظر می گیرند.

خورشیدی که هنوز هم بیشتر از آن چه می دانیم در دل دارد

بله طوفان های ژئومغناطیسی هنوز هم در مقاطع کوتاه افزایش چگالی جو را ایجاد می کنند. اما داستان سقوط ماهواره های استارلینک در سال ۲۰۲۲ فراتر از یک طوفان ساده بود. انگار خورشید در لحظه ی خاصی از چرخه ی ۲۲ ساله اش با قدرتی پنهان تر و پیچیده تر دکمه ی سقوط را فشرد.

و این یادآور واقعیتی تلخ است: با وجود تمام پیشرفت ها ما هنوز هم بسیاری از رازهای خورشید را نمی دانیم. این ستاره درخشان ترین و نزدیک ترین جسم آسمانی به ماست اما گویی همچنان قلبش را برای ما پنهان نگه داشته است.

۵۸۵۸